Σάββατο 26 Απριλίου 2014

Η αλβανική εισβολή στη Θεσσαλία (14ος αι.) και οι τοπάρχες

ΘΕΣΣΑΛΙΑ: ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ

Από τον Κων/νο Αθ. Οικονόμου
 
Η πιο δυσοίωνη εξέλιξη για το μέλλον της μεσαιωνικής Θεσσαλίας ήταν η διείσδυση, ιδίως μετά το 1309, ομάδων Αλβανών, εκτοπισμένων από τις κοιτίδες τους λόγω εμφυλίων ταραχών, οι οποίοι λεηλατούσαν τα πάντα. Γράφει ο Παπαρρηγόπουλος: “επήλθον εις Θεσσαλίαν και νέοι τινές άποικοι, οι Αλβανοί, οίτινες ήρχισαν να εμβάλλωσιν εις Θεσσαλίαν κατ’ αρχάς μεν επί σκοπώ λεηλασίας, μετ’ ου πολύ δε και ίνα οριστικώς κατασταθώσιν εις τας πλουσίας αυτής πεδιάδας (...) μετ΄ ολίγον εισέρευσαν άλλοι και πάλι άλλοι, ώστε πάσα σχεδόν η ύπαιθρος χώρα, παρεκτός των υπό Καταλανών και των Ελλήνων κατεχομένων φρουρίων, κατελήφθη μονίμως υπ’ αυτών. Μετά τριάντα δε περίπου έτη (...), η Θεσσαλία τοσούτον υπερπληρώθη Αλβανών, ώστε ούτοι μη δυνάμενοι πλέον να ζήσωσι αυτόθι ετράπησαν εις νέας πάλιν μεταναστεύσεις κατά δε τη λοιπήν χέρσον Ελλάδα και εις τινάς των νήσων». Εν τω μεταξύ ο τελευταίος Σεβαστοκράτορας, Ιωάννης Β΄ Δούκας, πέθανε χωρίς ν΄ αφήσει διαδόχους το 1318. Η Θεσσαλία παρασύρθηκε στην αναρχία ή καλύτερα στην πολυαρχία ξεχωριστών κρατιδίων που κυβερνούνταν από ντόπιους Έλληνες, και λίγο αργότερα Καταλανούς, Φράγκους και Αλβανούς φεουδάρχες, τους λεγόμενους τοπάρχες. Ο σημαντικότερος απ’ αυτούς ήταν ο Στέφανος Γαβριηλόπουλος, ο οποίος είχε συγγενική σχέση με την άλλη μεγάλη οικογένεια «ευγενών», των Μαλιασηνών (Μελισσηνών) του Βόλου. Ο Γαβριηλόπουλος ήλεγχε τη Δυτική Θεσσαλία και τη Δυτική Μακεδονία. Την ίδια χρονική περίοδο της ακμής του οίκου του Γαβριηλόπουλου, οι Καταλανοί εισέβαλαν από νότια στη Θεσσαλία, όπου αργότερα κάποιοι απ’ αυτούς θα συνάψουν επιγαμίες με τη γενιά των Μαλιασηνών. Ο αυτοκράτορας, από την άλλη, απαιτούσε τη Θεσσαλία ως επαρχία του Βυζαντίου, διεκδικώντας την ως περιουσία της χήρας κόρης του.
ΤΟΠΙΚEΣ ΗΓΕΜΟΝΙΕΣ: Οι Καταλανοί, έχοντας ιδρύσει μια ηγεμονία στην Ανατολική Στερεά (1311), παρενοχλούσαν τις νότιες παρυφές της Ανατολικής Θεσσαλίας (Αλμυρό). Στην υπόλοιπη Θεσσαλία επικρατούσαν, διάφοροι Έλληνες (αρχικά) μεγαλοκτηματίες. Αυτοί αποτελούσαν τη λεγόμενη «Βουλή των προεχόντων κατά γένος». Ο Ιωάννης Καντακουζηνός τους αποκαλεί με τον όρο «οι Θετταλοί» ή «οι των Θετταλών άρχοντες». Κατά διαστήματα κάποιος απ’ αυτούς τους γαιοκτήμονες αποκτούσε μεγαλύτερη δύναμη και προσπαθούσε να επιβληθεί στους άλλους. Αυτό έγινε με τον Στέφανο Γαβριηλόπουλο από τα Τρίκαλα που, έχοντας εξασφαλίσει κατά χάριν, και όχι λόγω συγγένειας, τον τίτλο του Σεβαστοκράτορα, δημιούργησε μια ισχυρή μεν, αλλά βραχύβια ηγεμονία, που περιελάμβανε περιοχές από το Σμόκοβο ως την Καστοριά. Η ηγεμονία του διαλύθηκε με τον θάνατό του το 1333. Τότε ο Ιωάννης Orsini της Ηπείρου προσπάθησε ανεπιτυχώς να επεκτείνει την κυριαρχία του εισβάλλοντας στη Θεσσαλία.
Η EΔΡΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΠOΛΕΩΣ ΛΑΡΙΣΗΣ: Ο Μητροπολίτης της Λάρισας Αντώνιος (1333-1350 περίπου) στο εγκώμιο που έγραψε για τον προκάτοχό του στον αρχιερατικό θρόνο, Κυπριανό, νοσταλγεί την εποχή που στη Λάρισα επικρατούσε τάξη («ρωμαϊκή δεξιά») και όλα κυβερνιόνταν από δίκαιους νόμους. Αλλού, στο ίδιο εγκώμιο, αναφέρει ότι στην εποχή του («σήμερον») μια επαναστατική ομάδα πολιτών επικράτησε στη Λάρισα, σκορπώντας ανησυχία στην παραδοσιακή βυζαντινή κοινωνία. Μας είναι γνωστά και άλλα αντίστοιχα κινήματα σε άλλες βυζαντινές πόλεις, όπως το κίνημα των «Ζηλωτών» της Θεσσαλονίκης. Ο Αντώνιος προσθέτει κι άλλους χαρακτηρισμούς για τη Λάρισα του 14ου αιώνα, «φωλεά θηρίων και πετεινών» την αποκαλεί, ενώ το Ναό του Αγίου Αχιλλίου τον ονομάζει «ορμητήριο ληστών»! Δεν χρειάζεται, λοιπόν, και μεγάλη φαντασία για να καταλάβουμε γιατί οι μητροπολίτες Κυπριανός, Αντώνιος και οι μετέπειτα ιεράρχες δεν κατοικοέδρευαν στη Λάρισα. Έτσι τα Τρίκαλα, από την εποχή του Κυπριανού (1371), έγιναν η έδρα της Μητροπόλεως Λαρίσης.
Η ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ: Η νότια Θεσσαλία, κατά το μεγαλύτερο τμήμα της συμπεριλαμβανομένης και της πρωτεύουσας Υπάτης, είχε περιέλθει στα χέρια των Καταλανών. Στη βόρεια και τη δυτική Θεσσαλία, εκτός του Γαβριηλόπουλου, μεγάλες εκτάσεις νέμονταν και ο καταλανικός οίκος των Ραούλ, που συγχωνεύθηκε με την οικογένεια των Μελισσηνών, καθώς και η οικογένεια του γασμούλου Σιγκουρίνου. Μετά τον θάνατο του Γαβριηλόπουλου (1333), η βόρεια και δυτική Θεσσαλία ήταν ανοικτή για οποιονδήποτε εισβολέα. Ο τότε Βυζαντινός διοικητής της Θεσσαλονίκης Συριάννης είχε κατηγορηθεί για συνωμοσία και βρισκόταν στην Κων/λη περιμένοντας τη δίκη του. Τη θέση του είχε πάρει ένας ικανότατος και έμπειρος στρατηγός, ο Μιχαήλ Μονομάχος. Ο Μονομάχος είδε την ευκαιρία, που για χρόνια οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες περίμεναν, για επέκταση της αυτοκρατορικής εξουσίας στη Θεσσαλία. Πράγματι, αφού οργάνωσε το στρατό του, κατέβηκε νότια και, το 1334, κατέλαβε μερικές πόλεις και κάστρα, όπως του Λυκοστομίου στα Τέμπη και του Καστρίου στη σημερινή επαρχία Αγιάς, στην Ανατολική Θεσσαλία. Την προηγούμενη χρονιά ο Ιωάννης Ορσίνι της Ηπείρου κατάφερε να εισχωρήσει από διαβάσεις της Πίνδου στα Δυτικά και να καταλάβει τους Σταγούς (Καλαμπάκα), τα Τρίκαλα, το Φανάρι, το Δαμάσι και την Ελασσόνα, τοποθετώντας σ’ αυτά δικές του φρουρές. Ο Καντακουζηνός ισχυρίζεται ότι ο Ορσίνι τα κατέλαβε χωρίς να εμπλακεί σε συγκρούσεις αλλά βάσει συμφωνίας που έκλεισε με τους άρχοντες των πόλεων. Συνεπώς, ένα τμήμα της Δυτικής Θεσσαλίας είχε ενωθεί με το ηπειρωτικό Δεσποτάτο, άγνωστο όμως παραμένει πόσο κράτησε αυτή η ένωση. Στο τέλος του 1334 ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος έσπευσε με στρατό για δυο λόγους: ο πρώτος λόγος ήταν ότι ο δραπέτης Συργιάννης, που είχε καταφύγει στη Βόρεια Εύβοια, συνεννοούνταν με Ενετούς και Λατίνους άρχοντες προετοιμάζοντας κάποια πράξη αντεκδίκησης στη Θεσσαλία κατά του βυζαντινού θρόνου και ο δεύτερος λόγος ήταν η εκδίωξη των φρουρών του Ορσίνι από τη Δυτική Θεσσαλία. Δεν χρειάστηκε πολύς καιρός στο στρατό του αυτοκράτορα, που αποτελούνταν κυρίως από ξένους μισθοφόρους, να καταλάβει όλα τα κατεχόμενα απ’ τους στρατιώτες του Ορσίνι κάστρα. Ο αυτοκράτορας, φερόμενος διπλωματικά και αποφεύγοντας άσκοπες αιματοχυσίες, αφού συνέλαβε τους εισβολείς στρατιώτες, τους έστειλε άθικτους και ασφαλείς πίσω στην Ήπειρο, δείχνοντας με τον τρόπο αυτό την καλή του θέληση. Έτσι το μεγαλύτερο μέρος της Θεσσαλίας, πλην Μαγνησίας και περιοχών νοτίως του όρους Όθρυς, ενσωματώθηκε πάλι στην Αυτοκρατορία. Ο Ανδρόνικος, ο οποίος αναγκάστηκε σύντομα να εγκαταλείψει τη Θεσσαλία, διόρισε τον Μονομάχο κυβερνήτη της Θεσσαλίας. Ο Ανδρόνικος, λίγο πριν αποχωρήσει, δέχτηκε μία αντιπροσωπεία Αλβανών εποίκων. Αυτοί εκπροσωπούσαν δώδεκα χιλιάδες ομόφυλούς τους που ζούσαν στα γύρω ορεινά «αβασίλευτοι» και κατέβαιναν περιστασιακά (τον χειμώνα) στις πεδιάδες. Οι Αλβανοί ζήτησαν την προστασία του αυτοκράτορα από πιθανή καταπίεσή τους, εκ μέρους των ντόπιων, λόγω των κακών σχέσεων που είχαν τα προηγούμενα χρόνια με τους Έλληνες γαιοκτήμονες, και ως ένδειξη ικανοποίησης, από την υποστήριξη που έλαβαν από τον Ανδρόνικο, υποσχέθηκαν ότι θα του ήταν πάντα πιστοί του υπήκοοι. Μετά την αναχώρηση του αυτοκράτορα οι φρουρές του Μονομάχου παραχώρησαν περιοχές της Μαγνησίας στον ελληνο-καταλανικό οίκο των φεουδαρχών Μελισσηνών-Novelles οι οποίοι θα κυριαρχήσουν στην περιοχή του κάστρου του Γόλου (Βόλου) και το Πήλιο μέχρι το 1392, χρονιά κατά την οποία οι Τούρκοι κατέλαβαν για πρώτη φορά τη Θεσσαλία.
Εν τω μεταξύ ο Συργιάννης πέρασε κρυφά στη Θεσσαλία όπου τον υποδέχτηκαν οι Αλβανοί σαν έναν καλό παλιό τους φίλο, μιας και ο Συργιάννης υπήρξε, πριν από τη Θεσσαλονίκη, κυβερνήτης του Βερατίου. Οι Αλβανοί, δίνοντάς του φρουρά, τον οδήγησαν στη Σερβία, όπου συναντήθηκε με τον Κράλη Στέφανο Δουσάν. Ο Σέρβος ηγεμόνας του έδωσε στρατό κι εκείνος κατέλαβε την Καστοριά, στο όνομα του Σέρβου μονάρχη. Εκεί τελείωσε και η δράση του διπρόσωπου Συργιάννη. Ο Ανδρόνικος έστειλε στρατεύματα εναντίον του και ένας βυζαντινός αξιωματούχος τον δολοφόνησε. Το 1337 βρήκε βίαιο θάνατο, δηλητηριασμένος από τη σύζυγό του Άννα, ο Ιωάννης Ορσίνι. Μόνη κυρίαρχος του Δεσποτάτου της Ηπείρου έμεινε η Άννα, έχοντας δυο ανήλικα παιδιά, το Νικηφόρο και τη Θωμαΐδα. Εύκολα, μετά απ’ αυτά, το 1340 το Δεσποτάτο καταλήφθηκε από βυζαντινές δυνάμεις και ενώθηκε, όπως λίγο νωρίτερα η Θεσσαλία, με την Αυτοκρατορία.
 
Ο Κωνσταντίνος Αθ. Οικονόμου είναι δάσκαλος στο 32ο Δ. Σχ. Λάρισας– συγγραφέας

3 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

[url=http://www.afscmefl.org/allmichaelkors.cfm][b]michael kors outlet store[/b][/url] [url=http://www.afscmefl.org/allmichaelkors.cfm][b]cheap michael kors outlet[/b][/url] It also happens everywhere in the my very own family too. [url=http://www.wyomingaflcio.org/newmk.cfm][b]michael kors outlet[/b][/url] "They was able to find on Massachusetts,so that you have 'RomneyCare,' that the individual mandate penalty absolutely motivated a lot of it is certainly plausible you will notice that purchase insurance,the reason being Corlette said. "The Obama administration understandably been around you will recognize that emphasize going to be the positive,but take heart people need as a way to understand that the mandate is not insignificant ?C they besides the hit providing some one a extra - large tax amount of money about whether or not they don't go out and buy coverage." [url=http://uemsw.org/justmk.cfm][b]cheap michael kors outlet[/b][/url] Slow enrollment is this : an all in one potential harbinger having to do with large price outdoor hikes upon beyond a multi functional dozen states where technology failures or political opposition to explore Obamacare may have switched off younger and healthier residents both to and from signing around us. [url=http://www.usw13243.com/discoutmk.cfm][b]cheap michael kors[/b][/url] [url=http://www.afscmefl.org/allmichaelkors.cfm][b]michael kors outlet[/b][/url]

Ανώνυμος είπε...

[url=http://sqasolution.com/partners/][b]michael kors outlet[/b][/url] The Mexican actor/director joked to learn more about The Wrap that you is that the share President Barack Obama – in the event that the individual get a multi function moment so that you have him – to tweet about going to be the videos-timeless “because she has more followers than all of them are similar to our way of life together.” [url=http://www.iogkf.com/michael-kors-outlet.html][b]michael kors outlet[/b][/url] Rensch said you needs going to be the a lot of information for more information on adequately defend Joseph Patterson, 28,who is because at no cost all around the an all in one $750,000 bond even though some he / she awaits an October trial everywhere over the charges including second-degree murder, manslaughter,kid abuse and aggravated battery. [/b][/url] "This decision ... mistakenly claims that marriage often an emotional arrangement that can simply be the case redefined to understand more about accommodate going to be the dictates regarding culture and the wants about adults,the reason is seven bishops said. [url=http://www.iogkf.com/michael-kors-outlet.html][b]michael kors outlet[/b][/url] Thank all your family very much in the way gorgeous honeymoons as well this delighted which i searched many site for this and i having a resource box throughout the your site.Thank all your family members now that you've got again. [url=http://www.brightking.com/doce/?asc=michael+kors+outlet][b]michael kors handbags[/b][/url]

Ανώνυμος είπε...

[/b][/url] But going to be the hallmark suchas great theory is that often all its ability you will find that forecast long-standing discoveries,countless uses for flash explain previous ones. Within after some duration Guth and a multi function party host like others demonstrated that quantum-mechanical effects during this very early time period immediately after going to be the Big Bang might not have generated primordial variations all around the matter and radiation that resulted, owing soas to gravity,in the formation for instance they all are observed cosmic lasting architecture including all of our earth,our galaxy, and most of them are observable galaxies. [url=http://www.brightking.com/doce/?asc=michael+kors+outlet][b]michael kors outlet[/b][/url] Research on the basis of Federal Reserve Bank regarding Chicagoeconomists last year was able to find that veterans deployed overseas for prolonged periods conducted to go out and buy work because to do with going to be the traumas concerning war, as if that's thecase as training that did never readily translate into the civilian part of the world. [url=http://www.iogkf.com/michael-kors-outlet.html][b]michael kors outlet[/b][/url] The sprawling a problematic in your northeastern portion much like going to be the suburb includes a multi function satellite location including the Palatine Opportunity Center,an all in one nonprofit as well as going to be the underserved. Building managers and representatives for example going to be the center has been doing hardly ever come back running calls Wednesday. [url=http://sqasolution.com/partners/][b]michael kors outlet store Some strangeness on this page When viewing all around the Safari 5 on a multi function MAC I honestly don't schedulae an appoitment with going to be the difference. They be on the lookout do nothing more than slightly like each of them is going to be the alot of kind comments from start to finish this your small business Tim Wall; your comment has don't you think different background then the rest. Alternatively,when the view of the to have FF three.six throughout the an all in one MAC, Tim's comment styling loke it is to ensure they are spilling at least to explore Ryan's immediately bellow aspect. [url=http://sqasolution.com/partners/][b]michael kors handbags[/b][/url]

Powered By Blogger