Τι θα συμβεί στις αγορές αν ξυπνήσουμε με... ιταλικό εφιάλτη

Της Κατερίνας Κοσμά
Σε αναβρασμό βρίσκεται η παγκόσμια επενδυτική κοινότητα, τη στιγμή που το πολιτικό θερμόμετρο στην Ευρώπη έχει χτυπήσει «κόκκινο» ενόψει του κρίσιμου δημοψηφίσματος στην Ιταλία για τη συνταγματική αναθεώρηση και την επανάληψη των προεδρικών εκλογών στην Αυστρία, όπου η κατάρρευση των παραδοσιακών δυνάμεων κλόνισε τις ισορροπίες κι έσπειρε τον διχασμό στους πολίτες της χώρας.

Μετά την αναστάτωση που προκάλεσε η απόφαση του Brexit, η Ευρωζώνη ετοιμάζεται να δοκιμάσει και πάλι τις αντοχές της, με τους ειδικούς να εκτιμούν ότι ενδεχόμενη αναρρίχηση του Μπέμπε Γκρίλο στην Ιταλία (σε περίπτωση που η χώρα οδηγηθεί σε εκλογές) και εκλογή του ακροδεξιού υποψηφίου στην Αυστρία θα μπορούσαν να «τορπιλίσουν» το κοινό ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Με τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου υπογραμμίζοντας πως η άνοδος του λαϊκισμού θα πλήξει την παγκόσμια οικονομία, οι αγορές αναμένουν με αγωνία τα αυριανά αποτελέσματα, ενώ η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι σε εγρήγορση για να δράσει εάν χρειαστεί, ειδικά στην περίπτωση της Ιταλίας.

Προειδοποίηση
Οι αναλυτές προειδοποιούν πως εάν απορριφθεί το δημοψήφισμα, οι ήδη ταλαιπωρημένες μετοχές των ιταλικών τραπεζών θα συμπιεστούν σε ακόμη χαμηλότερα επίπεδα, ενώ οι αποδόσεις των σφυροκοπημένων ιταλικών ομολόγων θα εκτοξευθούν και το ευρώ θα σημειώσει βουτιά όλο και πιο κοντά στην απόλυτη ισοτιμία με το δολάριο.
Το κοινό νόμισμα διολίσθησε περισσότερο από 3% τον Νοέμβριο, στο χαμηλότερο επίπεδο από τον Μάρτιο του 2015. Την ίδια στιγμή, «πονοκέφαλο» προκαλεί η άνοδος της απόδοσης του 10ετούς ιταλικού ομολόγου πάνω από το 2% για πρώτη φορά μετά από τουλάχιστον ένα χρόνο. Εάν η εικόνα επιδεινωθεί, εκφράζονται φόβοι ότι τα «ωστικά κύματα» θα γίνουν αισθητά σε όλες τις αγορές, από την Ευρώπη έως τις ΗΠΑ, φέρνοντας και πάλι στο προσκήνιο τον κίνδυνο διάλυσης του ευρώ. Σε περίπτωση δε μεγάλης διαφοράς υπέρ του «όχι» στις μεταρρυθμίσεις, ο Ιταλός πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι θα περιέλθει σε εξαιρετικά δύσκολη θέση, δεν αποκλείεται ακόμη και να παραιτηθεί βάζοντας τη χώρα του σε επικίνδυνα μονοπάτια.

Τραπεζίτες και αξιωματούχοι ανησυχούν για παρατεταμένη αβεβαιότητα κατά τη δημιουργία τεχνοκρατικής κυβέρνησης, τονίζοντας ότι η έλλειψη ορατότητας για τον νέο υπουργό Οικονομικών μπορεί να παρατείνει θανάσιμα τον πανικό της αγοράς για τον ιταλικό τραπεζικό κλάδο.
Εκτιμούν ακόμη ότι μια τεχνοκρατική κυβέρνηση θα συμφωνήσει με τις Βρυξέλλες και τη Φρανκφούρτη ένα συστημικό «bail in» των αδύναμων ιταλικών τραπεζών, που εμφανίστηκαν ως οι πλέον αδύναμες της Ευρώπης στα stress tests που έγιναν προ διετίας αλλά και σε αυτά του καλοκαιριού.

Συνολικά τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στον ιταλικό τραπεζικό κλάδο ξεπερνούν τα 360 δισ. ευρώ, ποσό το οποίο αντιστοιχεί στο 20% του ΑΕΠ της χώρας, ενώ οκτώ προβληματικές τράπεζες (Μonte dei Paschi, Popolare di Vicenza, Veneto Banca, Carige και οι μικρές Banca Etruria, CariChieti, Banca delle Marche, CariFerrata) κινδυνεύουν με κατάρρευση σε περίπτωση που ο Ρέντσι χάσει το δημοψήφισμα για το Σύνταγμα, καθώς η όποια αναταραχή προκληθεί στην αγορά θα αποτρέψει τους επενδυτές από το να τις ανακεφαλαιοποιήσουν.
Η κατάσταση παρακολουθείται στενά από οικονομολόγους και πολιτικούς ανά την Ευρώπη και πέρα από αυτή, καθώς ανησυχούν ότι μια μαζική «αποτυχία» ιταλικών τραπεζών θα «πυροδοτήσει» πανικό σε όλο το τραπεζικό σύστημα της Ευρωζώνης.
Στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει σημάνει μάλιστα συναγερμός και θεωρείται πλέον βέβαιο ότι θα παρέμβει εάν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος οδηγήσει απότομα προς τα πάνω το κόστος δανεισμού. Σύμφωνα με πηγές της ΕΚΤ, εάν κερδίσει αύριο το «όχι» εξαναγκάζοντας σε? έξοδο τον Ιταλό πρωθυπουργό, η ευρωτράπεζα θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το μηνιαίο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων των 80 δισ. ευρώ για να αντισταθμίσει ενδεχόμενη άμεση, περαιτέρω άνοδο των αποδόσεων των ομολόγων.
Οι ίδιες πηγές έλεγαν ακόμη πως το σχήμα θα ήταν αρκετά ευέλικτο για να επιτρέψει μια προσωρινή αύξηση στις αγορές ιταλικών ομολόγων και ότι μια τέτοια κίνηση δεν θα χρειαζόταν απαραιτήτως να έχει τη σφραγίδα του Δ.Σ. της ΕΚΤ, το οποίο πρόκειται να συνεδριάσει στις 8 Δεκεμβρίου, για να αποφασίσει εάν θα συνεχίσει να αγοράζει ομόλογα μετά τον Μάρτιο.
Τα μάτια της αγοράς είναι εξάλλου στραμμένα στην Monte dei Paschi di Siena που ανακοίνωσε ότι αντιμετωπίζει πιθανές νομικές απαιτήσεις που ξεπερνούν τα 8 δισ. ευρώ, σε μια σειρά από αστικές αγωγές. Η τράπεζα της Τοσκάνης, η οποία έχει κληθεί να παρουσιάσει ένα λεπτομερές σχέδιο χρηματοδότησης για κάθε έτος έως το 2018, έκανε γνωστό ότι έχει ... κομπόδεμα 627 εκατ. ευρώ για την κάλυψη των απαιτήσεων αυτών, ποσό που σε καμία περίπτωση δεν είναι αρκετό για να αντιμετωπίσει τα ενδεχόμενα πρόστιμα.
Εκτός σχεδίου
Η διοίκηση της τράπεζας, που επιδιώκει την άντληση 5 δισ. ευρώ μέσω του swap και της πώλησης μετοχών, δήλωσε ότι η πιθανή αρνητική επίδραση του ελέγχου του χαρτοφυλακίου χορηγήσεών της που διεξάγεται αυτή τη στιγμή από την ΕΚΤ, δεν είχε συμπεριληφθεί στο επιχειρηματικό της σχέδιο που παρουσίασε πρόσφατα. Και συμπλήρωσε ότι η ΕΚΤ θα μπορούσε να της ζητήσει να διαγράψει περαιτέρω επισφαλή δάνεια, ως αποτέλεσμα του ελέγχου, με σημαντικές επιπτώσεις στο κεφάλαιο της τράπεζας και την οικονομική της κατάσταση.
Κάτω από αυτό το πρίσμα της πολιτικής και οικονομικής αβεβαιότητας στην Ιταλία, δεν είναι παράλογο το στρες των επενδυτών σχετικά με την εξέλιξη του συγκεκριμένου δημοψηφίσματος, το οποίο έχει ξεπεράσει σε βαρύτητα ακόμα και τις προεδρικές εκλογές στην Αυστρία, που διαδραματίζονται την ίδια μέρα με φαβορί τον εθνικιστή Χόφερ και του Αυστροουγγρικού οράματος του.
Το μέγεθος όμως της ιταλικής οικονομίας (τρίτη μεγαλύτερη στην Ευρωζώνη με 2,169 τρισ. ευρώ) έχει σαν αποτέλεσμα το στρες να μεταδίδεται σε όλη την παγκόσμια κοινότητα. Εξάλλου όπως αναφέρουν αναλυτές της Deutsche Bank η Ιταλία αποτελεί βαρόμετρο των πολιτικών και οικονομικών τάσεων στην Ευρώπη. Ως εκ τούτου το δημοψήφισμα θα δώσει τον τόνο για το πώς θα κινηθεί το 2017 τόσο σε ό,τι αφορά την πολιτική όσο και τις επενδύσεις, στην Ιταλία, αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη.