(Δεύτερο μέρος)
115 χρόνια ο Ρίτσος συνεχίζει να είναι συνεχώς εδώ. Το πιο ισχυρό παρόν. Το πιο δυνατό αποτύπωμα.
Την ποίησή του τραγουδάμε στις μεγάλες συγκεντρώσεις μας, στις πορείες, στις κινητοποιήσεις, στους αγώνες, με τα δικά του λόγια μιλάμε, αυτός βρίσκεται κάτω από τις κόκκινες σημαίες στις απεργίες και στις διεκδικήσεις.
Αυτός που τα δύσκολα και τα επώδυνα που βίωσε, έγιναν κίνητρο δημιουργίας, είναι πάντα μαζί μας για να μας υπενθυμίζει: «Να είμαστε έτοιμοι, γιατί κάθε ώρα είναι η δική μας ώρα».
Στη συνέντευξη που του πήρα το 1989 και το πρώτο μέρος της δημοσίευσε ο «Ριζοσπάστης» το περασμένο Σαββατοκύριακο, είχα ξεκινήσει τον πρόλογό μου, για αυτόν τον άνθρωπο - που ο Λουί Αραγκόν, όταν διάβασε τη «Σονάτα του Σεληνόφωτος», αποφάνθηκε πως ο δημιουργός της είναι «ο μεγαλύτερος εν ζωή ποιητής του καιρού μας» - γράφοντας:
«Είδηση δεν είναι όταν ένας ποιητής γίνεται 80 ετών. Είδηση είναι, όταν ένας ποιητής 80 ετών παραμένει αισιόδοξος».
Είχαν περάσει 12 χρόνια από τις 2 του Μάη, που είχε τιμηθεί στη Μόσχα με το Διεθνές Βραβείο «Λένιν» για την Ειρήνη...
Η γενιά μου ήταν τυχερή που έζησε στην εποχή του, που γνώρισε αυτόν που κάποτε στη Μακρόνησο έγραφε πως «εκεί που κάποιος αντιστέκεται χωρίς ελπίδα, ίσως εκεί να αρχίζει η ανθρώπινη ιστορία κι η ομορφιά του ανθρώπου».
Αυτόν που ως νεαρό παιδί, το 1924, δημοσίευσε τα πρώτα του ποιήματα στη «Διάπλαση των Παίδων», με το ψευδώνυμο «Ιδανικόν Οραμα».
Ο πολυβραβευμένος συνομιλητής μου εργάστηκε αρχικά ως δακτυλογράφος, μετά αντιγραφέας στην Εθνική Τράπεζα, υπήρξε βοηθός βιβλιοθηκάριου και γραφέας στον Δικηγορικό Σύλλογο της Αθήνας, επιμελητής εκδόσεων του οίκου «Γκοβόστη», διηύθυνε το καλλιτεχνικό τμήμα της Εργατικής Λέσχης, όπου σκηνοθέτησε και συμμετείχε σε παραστάσεις.
Αργότερα εργάστηκε στο Βασιλικό Θέατρο και στη Λυρική Σκηνή...
Στον χώρο της δημοσιογραφίας εμφανίστηκε στον «Ριζοσπάστη» και στα «Ελεύθερα Γράμματα».
Οταν το 1926 αρρώστησε από φυματίωση, στη «Σωτηρία» γνωρίστηκε με την Μαρία Πολυδούρη και με μαρξιστές και διανοούμενους της εποχής του, ενώ παράλληλα έγραφε ποιήματα που δημοσιεύτηκαν στη Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια.
Αυτός που πίστευε πως «η πρώτη δικαιοσύνη είναι η σωστή διανομή του ψωμιού», το 1934 γράφτηκε στο ΚΚΕ.
Στη διάρκεια του ελληνογερμανικού πολέμου και της Κατοχής ο Ρίτσος έζησε κατάκοιτος, παρ' όλα αυτά είχε δραστηριοποιηθεί στο μορφωτικό τμήμα του ΕΑΜ. Στα Δεκεμβριανά επισκεπτόταν συχνά την Καισαριανή και είχε συναντηθεί με τον Αρη Βελουχιώτη.
Εξορίστηκε λόγω της δράσης του στη Λήμνο, στη Μακρόνησο, στον Αη Στράτη, στη Γυάρο και στη Σάμο.
Ακολουθεί το β' και τελευταίο μέρος της συνέντευξης...
Το τηλέφωνο χτυπάει κάθε πέντε λεπτά. Φίλοι, γνωστοί και συγγενείς ζητούν να μάθουν αν τον ταλαιπωρεί ακόμα η παρατεταμένη γρίπη του, εκείνος τους διαβεβαιώνει πως αισθάνεται καλύτερα. Είναι ευγενικός και λιγόλογος, κάποια στιγμή προσπαθεί να εξηγήσει σε κάποιον πόσο δύσκολο του είναι να αντιμετωπίσει, μέσα σε μία μέρα, τους γιατρούς, τις εξετάσεις, ένα καρδιογράφημα και τους δημοσιογράφους του BBC που έρχονταν για τα γενέθλιά του.
Γιάννης Ρίτσος - Μαρία Πολυδούρη |
Το BBC 2 ετοίμαζε ωριαίο ντοκιμαντέρ και η σοβιετική TV το έχει ήδη φτιάξει. O Κίμων Φράιερ έστηνε μία ανθολογία του έργου του, για τη Νέα Υόρκη. Μπροστά μου βρισκόταν «ολόφρεσκο» ένα ακόμα βιβλίο του στα Γερμανικά, «Τα μονόχορδα».
- Κύριε Ρίτσο, ζήσατε πολλές Πρωτομαγιές, οι περισσότερες δύσκολες, άλλες ματωμένες. Η φετινή Πρωτομαγιά, στη συγκεκριμένη πολιτική συγκυρία, ποιες σκέψεις σάς δημιουργεί;
- Το στίγμα της Πρωτομαγιάς ήταν πάντα ο αγώνας της εργατικής τάξης για δικαιότερη ζωή. Μέσα σε αυτόν τον αγώνα, υπήρχε ο αγώνας όλων των ανθρώπων με αυτό το ιδανικό. Σήμερα, αποκτάει μία ιδιαίτερη σημασία. Οταν χειροτερεύουν οι καταστάσεις σε μία χώρα, ο αγώνας είναι έντονο και επιτακτικό αίτημα. Ολες οι δυσκολίες αναπτύσσουν, μέσα σε αυτούς που αδικούνται και καταπιέζονται, περισσότερες δυνάμεις για την αποτίναξη του ζυγού.
- Παρακολουθείτε τις προεκλογικές ομιλίες των πολιτικών αρχηγών; Κάποιοι υποστηρίζουν πως οι λόγοι αυτοί απευθύνονται στο θυμικό των Ελλήνων. Συμφωνείτε;
- Λοιπόν; Τι κάνουμε;
- Λοιπόν, υπεύθυνος είναι ο καθένας μας να κρίνει, να συγκρίνει, να θυμηθεί, να λογαριάσει και να αποφασίσει.
Ο φωτογράφος φεύγει. Χαιρετώντας τον, λέει: «Να τα εκατοστήσετε, κύριε Ρίτσο». Κι εκείνος: «20 χρόνια ακόμα... Α, πα, πα... δεν θα το αντέξω».
Εμείς συνεχίζουμε την κουβέντα.
- Πιστεύετε πως η υλοποίηση μιας πολιτικής που αναγνωρίζει τη σημασία και την προτεραιότητα της πολιτιστικής ανάπτυξης, πρέπει να επαφίεται στο κράτος ή είναι και υπόθεση του κάθε πολίτη;
- Είναι υπόθεση όλων μας. Ομως όταν η τηλεόραση αφιερώνει ατελείωτες ώρες στο ποδόσφαιρο και ελάχιστο χρόνο στις τέχνες και στα γράμματα, ο πολίτης από πού θα ενημερωθεί; Οσο για την επαρχία, ο πολιτισμός δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ευκαιριακά, αλλά με τη δημιουργία εκεί μόνιμων πολιτιστικών πυρήνων.
Πάλι μας διακόπτουν τα τηλεφωνήματα. Ανάμεσά τους και συνάδελφοί μου που του ζητούν συνέντευξη. Αρνείται ευγενικά.
Παρατηρώ τον χώρο του. Παντού πίνακες. Ο πιο εντυπωσιακός μου φαίνεται πως είναι ο Αγιος Σεβαστιανός του Τσαρούχη. Δίπλα μου πολλά γλυπτά, μετάλλια, δίσκοι, βουνά από ζωγραφισμένες πέτρες, αγάλματα, παλιές φωτογραφίες, εικόνες και πολλά βιβλία. Αμέτρητα τα δικά του βιβλία. Τα 253 έχουν ήδη μεταφραστεί σε ξένες γλώσσες.
- Κύριε Ρίτσο, όλο αυτό το πολύτιμο υλικό, ποια τύχη θα έχει, το σκεφτήκατε ποτέ;
- Ο,τι θέλει ας γίνει. Ο,τι μπόρεσα έκανα.
- Ξέρετε, θα μου επιτρέπατε να σας κάνω μία ερώτηση, που ίσως σας ενοχλήσει;
- Παρακαλώ...
- Κάποιοι υποστηρίζουν ότι είστε ένας καλός ποιητής που όμως τον έκαναν «μεγάλο» οι συγκυρίες, οι εποχές, τα γεγονότα, όχι το ταλέντο και η τέχνη του...
- Πολλές φορές συμβαίνει αυτό. Ισως έχουν δίκιο. Συχνά, υπάρχει μία παρεξήγηση. Μυθοποιούν τον ποιητή και ίσως και το έργο του. Ο χρόνος θα αποφανθεί για το ποιος έχει δίκιο. Ομως, κάποιος με προσωπικότητα δεν μπορεί να μην έχει αντιπάλους. Η Μαρία Κάλλας όταν την έβριζαν έλεγε: «Αυτό με ενθουσιάζει, σημαίνει ότι διατηρώ τη φωνή μου».
Σεμίνας Διγενή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου