Γρηγόρης Καρταπάνης: Απρόοπτα και δυσκολίες του ναυτικού βίου

ΘΑΛΑΣΣΙΝΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ (Μέρος α’)

Δημοσιεύματα που αποτυπώνουν γεγονότα και καταστάσεις από τη ναυτιλιακή δραστηριότητα, σε κάθε της μορφή, αλλά και από την γενικότερη ενασχόληση κι επαφή με το υγρό στοιχείο, συναντούμε σχεδόν καθημερινά στις σελίδες των παλιών τοπικών εφημερίδων.

Πολλά από αυτά αναφέρονται σε αρνητικά κι ανεπιθύμητα συμβάντα που δυστυχώς συχνά παρουσιάζονται στη θάλασσα, ενίοτε μάλιστα με οδυνηρή κατάληξη. Ορισμένες τέτοιες ειδήσεις θα συμπεριλάβουμε στο σημερινό μας σημείωμα, όπως επέπεσαν στην αντίληψή μας και προσέλκυσαν την προσοχή, ακριβώς

λόγω του ενδιαφέροντος και της ιδιαιτερότητας τους. Επιβεβαιώνουν χαρακτηριστικά τα απρόοπτα και τις δυσκολίες του ναυτικού βίου.

Α’ «Εξαφάνισις ατμόπλοιου»

Πραγματικά περίεργο και μάλλον ασύνηθες το παρακάτω γεγονός με την εκούσια εξαφάνιση - διαφυγή του πλοίου, που προξενούσε πολλά ερωτηματικά. Ενώ είχε καταπλεύσει κανονικά στο λιμάνι του Βόλου και ξεκίνησε η εκφόρτωση, προτού ολοκληρωθεί η προβλεπόμενη ποσότητα, σαλπάρισε κρυφά, δίχως βέβαια την άδεια των λιμενικών αρχών που τέθηκαν σε συναγερμό. Ο παράνομος, ξαφνικός απόπλους, αποτελούσε σοβαρό αδίκημα, αλλά προφανώς λόγω της έλλειψης καταδιωκτικών πλωτών μέσων (συνήθως διατίθονταν γι’ αυτό το σκοπό πλοία του Πολεμικού Ναυτικού) δεν υπήρξε τουλάχιστον άμεσο αποτέλεσμα,αφού κατά τις επόμενες μέρες δεν μνημονεύεται η ανεύρεση του φυγά και ήδη είχαν παρέλθει δύο εικοσιτετράωρα.

«Προ τινών ημερών, την 28^{ην παρελθόντος μηνός κατέπλευσεν εις τον λιμένα μας το ιταλικόν φορτηγόν ατμόπλοιον «Φίνα» ίνα εκφορτώση 300 τόννους θείου δια λογαριασμόν των κ.κ. Σκρέτα και Σία. Παραδόξως όμως μετά την εκφόρτωσιν 100 τόννων μόνον, το εν λόγω ατμόπλοιον ανεχώρησε την νύκτα της επομένης, άγνωστον που κατευθυνόμενον. Η τοιαύτη αναχώρησις του ατμόπλοιου «Φίνα» ενέβαλεν εις υποψίας την αρμόδιαν λιμενικήν υπηρεσίαν, ήτις και επελήφθη αμέσως των ανακρίσεων.}

Καθ’ ας πληροφορίας έχομεν, το «Φίνα» ανεχώρησε από τον ιταλικόν λιμένα Λυκατάς με ωρισμένην ποσότητα θείου προοριζόμενου δι’ Ελλάδα. Ούτω το «Φίνα» προσήραξεν εις τινά λιμένα της Κεφαλληνίας εις τον Πειραιά και αλλαχού, όπου και έγινεν εκφόρτωσις θείου. Δεν εξηκριβώθη όμως εάν η εκφόρτωσις εγένετο εις όλους τους λιμένας πλήρης ή ελλειπής, ως συνέβη και είς τον ημέτερον λιμένα. Εις τον Πειραιά υπάρχουν πληροφορίαι, ότι η εκφόρτωσις εγένετο ελλειπής. Ήδη το «Φίνα» εξαφανισθέν συναπεκόμισεν τόνους θείου». (Ταχυδρόμος 2/6/27).

Ενδιαφέρον θα είχε αν γνωρίζαμε τη συνέχεια της υπόθεσης, κι αν βρέθηκε τελικά το διαφυγέν ατμόπλοιο. Σίγουρα οι αρχές υποπτεύονταν και περίπτωση λαθρεμπορίου, αν και κάτι τέτοιο δεν αναφέρεται στο δημοσίευμα.

Β’ Η προπέλα του α/π Βάνα

Για ναυάγια και άλλα ναυτικά ατυχήματα πλοίων της ακτοπλοΐας έχουμε κάνει λόγο κάμποσες φορές προηγούμενα. Η περίπου ατέρμονη διεξαγωγή συνεχών δρομολογίων, με αμέτρητες ώρες πλόων, έφερνε συχνά τα ατμόπλοια στα όρια των αντοχών τους, με δυσάρεστες, κάποιες φορές συνέπειες. Ακόμη και κάποια λιγότερο σοβαρά ατυχήματα, θα μπορούσαν να έχουν ιδιαίτερα άσχημη εξέλιξη,σε αντίξοες συνθήκες, όπως στο παρακάτω συμβάν, αν δεν παρέχονταν έγκαιρα, βοήθεια.

«Εν ατύχημα του ατμόπλοιου Βάνα.

Σοβαρόν ατύχημα του α/π Βάνα λαβόν χώρα το εσπέρας της παρελθούσης Τρίτης ολίγον να ελάμβανεν σοβαράς διαστάσεις δια την ζωήν των επιβατών. Ενώ το εν λόγω ατμόπλοιον πλέον εκ Πειραιώς δια Βόλον, ευρίσκετο εις την νησίδα Αργυρονήσι, η έλιξ του, άγνωστον τινά βλάβην υποστάσα, απεκόπη. Ούτω το ατμόπλοιον ευρέθη έρμαιον των κυμάτων. Αμέσως τότε ο πλοίαρχος ήρχισε δια συριγμάτων να καλή εις βοήθειαν, μόλις δε μετά τρίωρον αντελήφθη ταύτα ο πλοίαρχος του βενζινόπλοιου Αγ. Νικόλαος, κ. Γ. Βουρόπουλος. Ούτος σπεύσας τότε ερυμούλκησεν την Βάναν εις Ωρεούς χωρίς να συμβεί απευκταίον τι». (Σημαία 18/9/30).

Το α/π Βάνα της ναυτιλιακής εταιρίας Ακτοπλοΐα Ευρίπου, εκτελούσε για κάμποσα χρόνια το δρομολόγιο Βόλου - Χαλκίδας - Πειραιά και ήταν ένα σχετικά μικρό πλοίο για τα δεδομένα της εποχής, οπότε και κατέστη δυνατή η ρυμούλκησή του από μικρότερου μεγέθους βενζινοκίνητο σκάφος. Πάντως για να μην συμβεί κάποια κακή εξέλιξη όσο έπλεε ακυβέρνητο επί τρεις ώρες το «Βάνα», ο καιρός δεν πρέπει να ήταν ιδιαίτερα άσχημος.

Γ΄ Αυτοκτονίες εν πλω   

Ενας προτιμώμενος τρόπος απονενοημένου διαβήματος, υπήρξε και ο πνιγμός με πτώση στη θάλασσα από πλοία των ακτοπλοϊκών γραμμών, στο ανοικτό πέλαγος, όπως καταμαρτυρείται σε κάμποσα δημοσιεύματα στην περίοδο του Μεσοπολέμου, αλλά και αργότερα.

Σημειώνονται διάφορα περιστατικά αυτοκτονιών με αυτή τη «μέθοδο», ή ακόμη και απόπειρες με την αποτροπή του εγχειρήματος την τελευταία στιγμή, αλλά και τη διάσωση του επίδοξου αυτόχειρα μέσα από τη θάλασσα. Στο σχετικό συμβάν που μνημονεύουμε πιο κάτω, το αποτέλεσμα υπήρξε τραγικό και ελκύει την προσοχή του αναγνώστη ο τρόπος με τον οποίο εκτέλεσε την απόφασή του ο αυτόχειρας.

Διαβάζουμε σχετικά: «Αυτοκτονία ενός νευρασθενούς νέου. Ερρίφθη εις την θάλασσαν εκ της Αρκαδίας. Τραγική αυτοκτονία έλαβε χώραν προχθές τη νύκτα η οποία ως εκ του τρόπου καθ’ ον εξετυλίχθη, αναστάτωσε και συνεκίνησε βαθύτατα τους επιβαίνοντας του ατμόπλοιου Αρκαδία… Μόλις το ατμόπλοιον Αρκαδία, το εκτελούν το από Θεσσαλονίκην εις Βόλον και Πειραιά δρομολόγιον του, επλησίαζεν εις το ακρωτήριον της Κασσάνδρας, απέχον περί τα 45 μίλια εκ του λιμένος της Θεσσαλονίκης ο επιβάτης Εμμ. Αγγουράκης αποφασισμένος φαίνεται να θέση τέρμα εις την ζωήν του, διέταξε τον καμαρώτον του πλοίου να του προσκομίση καφέ, συνάμα δε εκάλεσε και τινάς φίλους του να καθίσουν εις το κατάστρωμα δια να θαυμάσουν, ως είπε, την σεληνοφώτιστον νύκτα. Πράγματι ο υπάλληλος του ατμόπλοιου εντός ολίγου προσεκόμισε τον καφέ, οι δε φίλοι του συνεπιβάται συμμορφωθέντες με την επιθυμίαν του εδέχθησαν να παραμείνουν πλησίον του εις το κατάστρωμα. Δεν παρήλθον ή μη λεπτά τινά και ο Εμμ. Αγγουράκης, όστις καθ΄ όλην την διάρκειαν εφαίνετο ότι τίποτα δεν τον εστενοχωρούσε ηγέρθη της θέσεώς του και αποτεινόμενος προς τους φίλους του είπε: «Γειά σας παιδιά» και η πρώτη κίνησίς του ήτο να ριφθή εις την θάλασσαν, οι δε συνεπιβάται του, οίτινες κατεληφθέντος εξ απροόπτου δεν κατώρθωσαν να ματαιώσουν το διάβημά του, έσπευσαν όμως να ειδοποιήσουν τον κυβερνήτη του σκάφους, οστίς και διέταξε να σταματήση τον πλούν με την προϋπόθεσιν ίσως κατωρθώσουν να σώσουν τον δυστυχή Αγγουράκην. Πλην όμως οι επι μίαν ώραν και πλέον έρευναι του πληρώματος του ατμόπλοιου απέβησαν άκαρποι, μη ανευρεθέντος του πτώματος του πνιγέντος, ο δε κυβερνήτης κατόπιν τούτου διέταξε την συνέχισιν του ταξειδίου…». (Σημαία 7/8/31)

Στη συνέχεια του δημοσιεύματος αναφέρεται πως ο αυτόχειρας «επασχεν εξ οξυτάτης νευρασθενείας» που μάλλον οφείλονταν σε ερωτική απογοήτευση, μιας και στις αποσκευές του βρέθηκαν «αρκετά ποιήματα αφιερωμένα εις νεαράν δεσποινίδα».

Οταν το πλοίο κατέπλευσε στο Βόλο, ο κυβερνήτης ανάφερε ως όφειλε το γεγονός στο Λιμεναρχείο, όπου και έδωσαν κατάθεση όσοι παραβρέθηκαν στο τραγικό συμβάν.

　

Δ΄ Διάσωση με αβαρία φορτίου   

Η εκούσια αβαρία, με απόρριψη μέρους του φορτίου στη θάλασσα, σε κακοκαιρία, προκειμένου να αποτραπεί πιθανό ναυάγιο, αποτελεί συνηθισμένη -απολύτως αναγκαία- πράξη σε κινδυνεύοντα πλεούμενα. Πολλές φορές η βύθιση αποφεύχθηκε με περιορισμένη απώλεια φορτίου, όπως στις δύο περιπτώσεις που σημειώνουμε ακολούθως.

Στην πρώτη το μικρό εμπορικό ιστιοφόρο προσάραξε σε ακτή της Σκιάθου, αποφεύγοντας τη βύθιση και διασώζοντας μέρος του φορτίου του:

«Παρά την Σκιάθον εξώκειλεν εν ιστιοφόρον.

Κατά τηλεγράφημα εκ Σκιάθου εξώκειλεν εις τας εκεί ακτάς εν κακή καταστάσει το ιστιοφόρον Ζαχαρίας Ανδριάς, τόννων ογδοήκοντα. Η ζημιά του ιστιοφόρου παρήλθεν εκ των τελευταίων καιρικών ανωμαλίων, εβλάβη δε τόσον το πλοίον, όσον και το φορτίον. Ούτω εθραύσθη ο πρωραίος ιστός και κατεστράφησαν τα ιστία, εις δε τα ύφαλα μέρη διηνοίγησαν σχισμαί, δι’ ων εισέρευσεν θαλάσσιον ύδωρ εις το κύτος του πλοίου. Το φορτίον αποτελείτο εξ 60 τόννων πυρήνων, φορτωθέντων εκ Κασσάνδρας. Εκ του φορτίου, το πλείστον του επί του καταστρώματος τοποθετημένον ερρίφθη εις την θάλασσαν, το δε εντός του κύτους εβράχη. Σήμερον αναχωρεί ο πραγματογνώμων της αβαρίας και ο αντιπρόσωπος της ασφαλιστικής εταιρίας, αποστέλλεται δε και ιστιοφόρον προς μεταφόρτωσιν του φορτίου, προοριζόμενου δια Χαλκίδα». ( Σημαία 5/7/1931).

Κι αν στην παραπάνω περίπτωση οι ζημιές υπήρξαν αρκετά σοβαρές, κυρίως σε ότι αφορά το πλεούμενο, στο επόμενο παρόμοιο συμβάν στη Σκόπελο, πιθανολογείται η πιο περιορισμένη έκτασή τους.

«Επικίνδυνος περιπέτεια πετρελαιοκίνητου

Αι ζημίαι του εκ της θυέλλης. Κατά τη χθεσινή ανακοίνωσιν εκ του Λιμεναρχείου μας,την προχθεσινήν νύκτα το πετρελαιοκίνητον Ιφινόη με κυβερνήτην τον Ανδρέαν Μιχαλόπουλον, προερχόμενου εκ Θεσσαλονίκης και κατευθυνόμενον εις Πειραιά, συνήντησε παρά την Σκόπελον σφοδρότατην θαλασσοταραχήν. Το πετρελαιοκίνητον έφερεν φορτίον ψαριών, βρώμης, ξυλείας και κενών σιδήρων βαρελιών, σημαντικόν μέρος του οποίου ηναγκάσθη να ρίψη εις την θάλασσαν δια να αποφύγη τον καταποντισμόν. Εν τέλει το πετρελαιοκίνητον, αφού υπέστη σοβαράς εκ της θυέλλης ζημίας, ερυμουλκήθη εις το Τρίκκερι αρχικώς και εκείθεν εις τον λιμένα μας υπό του διερχόμενου, κατά την ώραν της πάλης του με τα κύματα, αλιευτικού του κ. Ξύδη. Αι προκληθείσαι ζημίαι εις το φορτίον υπολογίζονται εις 14.000 δραχμών, αι δε του σκάφους εις 26.000». (Ταχυδρόμος 13/1/1937).

Το σκάφος Ιφινόη βυθίστηκε από πρόσκρουση σε νάρκη στον β. Ευβοϊκό, τον Ιούνιο του 1941.

Ενα μικρό, χαρακτηριστικό, νομίζω, δείγμα δυσάρεστων περιστατικών και ναυτικών ατυχημάτων καταθέσαμε σήμερα, από τα πολλά που δυστυχώς συνέβαιναν σε παλιότερες εποχές στη θάλασσα, όταν οι δυνατότητες αντιμετώπισης ανεπιθύμητων καταστάσεων παρουσιάζονταν σαφώς πιο περιορισμένες.

 

Το α/π Βάνα που κόπηκε η προπέλα

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ