Εκλογές 2012: H θριαμβευτική επιστροφή της πολιτικής

Δ. Καλιαμπάκος

Μα δεν ήταν υπέροχο να βλέπεις (ή να μη βλέπεις καν, όπως το βράδυ των εκλογών) τους «αυτοκρατορίσκους» του ΠΑΣΟΚ να έχουν υποστεί σοκ; Να μην μπορούν να αρθρώσουν λέξη; Δεν είναι υπέροχο, αυτοί που θεωρούσαν την εξουσία τους, ελέω ΜΜΕ, αιώνια και τη δυνατότητα, στο φινάλε πάντα να μαντρώνουν το λαό δεδομένη, να στέκουν άναυδοι μπροστά στο μήνυμα που τους έστειλε ο λαός; Δεν ήταν υπέροχος το βράδυ των εκλογών ο πανικός των μεγαλοκαναλιών και των μεγαλοδημοσιογράφων - εκπορνευτών του ελληνικού λαού; Μόνο και μόνο για να δει κανείς τα μούτρα τους άξιζε η ψήφος.

Και εκεί που αυτοί σχεδίαζαν (και μεις φοβόμασταν) ότι οι εκλογές θα ήταν ένα μικρό και διάλειμμα στο συνεχές μαρτύριο του λαού, με ανακοινωμένη τη νέα πράξη του δράματος για τον Ιούνη, μοιάζουν όλα να έχουν παγώσει, όλα να συζητιούνται εξαρχής. Αλλά γιατί άραγε;

Το βαθύτερο μήνυμα των εκλογών

Τα ποσοστά δεν δικαιολογούν κάτι τέτοιο. Αν μάλιστα τα δεις εξωτερικά φαίνεται σαν η αντιμνημονιακή ψήφος να είναι «αντιφατική», να «σκόρπισε δεξιά και αριστερά», ισόρροπα. Λάθος ανάγνωση.

Ας δούμε, λοιπόν, τι έγινε σε αυτές τις εκλογές:

• Κατέρρευσε το σύστημα διακυβέρνησης που για 40 χρόνια κυβερνούσε «βρέξει χιονίσει» τον τόπο. Το πόσο βαθειά είναι η κατάρρευση φαίνεται από το γεγονός ότι ενώ, ελέω εκλογικού νόμου, έχουν σχεδόν κοινοβουλευτική πλειοψηφία δεν αποτολμούν να την μεταφράσουν σε κυβέρνηση. Άλλο (κοινοβουλευτική) αριθμητική και άλλο πολιτική [ο θρίαμβος της πολιτικής (Ι)]. Και όχι μόνο αυτό. Είναι τόσο βαθειά πολιτικά ηττημένοι που δεν τους ζυγώνει κανένας. Σαν τους λεπρούς. Όποιος πάει μαζί τους ξέρει ότι αυτοκτονεί πολιτικά. Για αυτό και κρατήστε μικρά καλάθια για τα κεντροδεξιά ή «φιλο-ευρωπαϊκά» μέτωπα κλπ.
• Ο μηχανισμός ελέγχου της κοινής γνώμης – κύρια τα ΜΜΕ- αποδείχθηκε ότι έχουν πεπερασμένη δυνατότητα χαλιναγώγησης. Δεν μπόρεσε να επιβάλει πλήρως τα διλήμματα που ήθελε («ακυβερνησία», «ευρωπαϊκή προοπτική»), είδε με τρόμο το κόμμα (ΣΥΡΙΖΑ) που προνομιακά χτυπάει από το Δεκέμβρη του 2008, εξαιτίας της σχέσης του με τα κινήματα (ξέρουν ότι ο συνδυασμός αριστεράς και κινημάτων είναι πάντα επικίνδυνος), να δυναμώνει ερήμην τους κλπ. Έτσι δεν έχουμε μόνο πολιτική αποσταθεροποίηση αλλά αποσταθεροποίηση και των μηχανισμών ελέγχου.
• Όταν η μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού λέει όχι στο μνημόνιο, λέει όχι στο μοναδικό ορατό δρόμο σωτηρίας του ελληνικού καπιταλισμού (και καταστροφής του ελληνικού λαού). Αυτό βάζει τεράστια εμπόδια υλοποίησης. Και εναλλακτική δεν φαίνεται να έχουν στον ορίζοντα. Το «όχι» αυτό έφερε με θριαμβευτικό τρόπο στο προσκήνιο τη μη συναίνεση του ελληνικού λαού, την αντίδρασή του, το «δεν αντέχω άλλο». Πολύ περισσότερο που νοιώθει κανείς πως αν δοθεί στο λαό η ευκαιρία θα το ξανακάνει. Και μάλιστα με ηχηρότερο τρόπο. Τώρα που ο λαός βρήκε έστω και ένα κάποιο δρόμο να τους σταματήσει (ακούσατε τις τελευταίες ημέρες για περικοπές μισθών και παροχών 11 δις και απολύσεις;), τώρα που ένας σπόρος αυτοπεποίθησης και νίκης άρχισε να ριζώνει στις απελπισμένες ψυχές, τώρα που η ελπίδα άρχισε να κονταροχτυπιέται στα ίσα με το φόβο, είναι δύσκολο ο λαός να ξανασυρρικνωθεί στις ανίσχυρες και άβουλες μονάδες που περιμένουν και υπομένουν στωικά την καταστροφή. Γι αυτό και φοβούνται τόσο τις εκλογές.

Υπάρχουν κι άλλα. Αλλά νομίζω ότι αυτά είναι αρκετά. Και εξηγούν το φόβο των από πάνω.

Που οφείλεται η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ;

Ο ΣΥΡΙZA φαίνεται να είναι ο νικητής των εκλογών. Τόσο στο συνολικό παιχνίδι, όπου απέκτησε κεντρικό πολιτικό ρόλο δυσανάλογα μεγάλο σε σχέση με το ποσοστό του [ο θρίαμβος της πολιτικής (ΙI)]. Όσο και στο ενδοαριστερό παιχνίδι, όπου φάνηκε να «τα πήρε όλα», όσα δηλαδή η κρίση γεννούσε σε αριστερή κατεύθυνση, αφήνοντας καθηλωμένους τόσο το ΚΚΕ όσο και την ΑΝΤΑΡΣΥΑ (παρά τη μικρή ενίσχυσή τους).

Οι ερμηνείες είναι έτοιμες και έχουν ήδη κατατεθεί. Θα προσπεράσω κάποια «επιχειρήματα», που μοιάζουν περισσότερο με λόγια πίκρας, όπως π.χ. ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι καν αριστερά που λέει το ΚΚΕ, ώστε να νοιώθει ότι κυριαρχεί σε ένα χώρο που το ίδιο προσδιορίζει ως αριστερό. Ή ότι «το ψήφισαν ΠΑΣΟΚΟΙ». Ή ακόμα χειρότερα ότι το σύστημα για να σταθεροποιηθεί «χρειάζεται μια αριστερά» (αφήνοντας τη σκιά ότι η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να ήταν και επιλογή του συστήματος).

Ας πάμε στα πιο ουσιαστικά επιχειρήματα, εντός της αριστεράς. Ο ΣΥΡΙΖΑ ανέβηκε θεαματικά γιατί είναι και εναντίον του μνημονίου και υπέρ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρα «χαϊδεύει τα αυτιά του κόσμου» και σπέρνει αυταπάτες, έχει μια πιο light γραμμή που ταιριάζει περισσότερο στη μέση συνείδηση, καλλιεργεί μια πολιτική συμπεριφορά «αντιπροσώπευσης, η επαναστατική γραμμή έχει άλλες προϋποθέσεις και απαιτήσεις.

Τα επιχειρήματα αυτά έχουν οπωσδήποτε βάση. Δεν διαβάζουν, όμως, σωστά το αποτέλεσμα. Κατ’ αρχήν αντιμνημονιακό και φιλοευρωπαϊκό ανάχωμα υπήρχε ήδη. Η ΔΗΜΑΡ. Και μάλιστα με τεράστια προίκα προβολής από το σύστημα. Πως ο λαός που κινούνταν προς τα αριστερά προσπέρασε το ανάχωμα αυτό και εμπιστεύτηκε το ΣΥΡΙΖΑ; Δεύτερον, με τα επιχειρήματα αυτά γίνεται άρρητα η παραδοχή ότι ο «λαός δεν κάνει για πολλά πολλά». Δεν του πάνε οι ανατρεπτικές πολιτικές. Και το πιο επικίνδυνο: τα επιχειρήματα κριτικής της επιτυχίας παρουσιάζονται με τέτοιο τρόπο ώστε κάθε αποτυχία (μας) να αποτελεί απόδειξη επαναστατικότητας, θάρρους και λεβεντιάς. Είναι ένας μηχανισμός άμυνας, οπωσδήποτε. Το ΚΚΕ τον χρησιμοποιεί συστηματικά. Αλλά δεν είναι ένας μηχανισμός εξέλιξης.

Υπήρχαν τρία στοιχεία της πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ που αξίζει να προσεχτούν:

• Η γραμμή του ΣΥΡΙΖΑ ήταν εξαιρετικά τολμηρή. Το (διασπασμένο) κόμμα του 4,5%, με αποχωρήσασα την και με τη βούλα ευρωπαϊκή συνιστώσα, έβαλε με θράσος θέμα άλλης εξουσίας. Έστω και μέσω της εσφαλμένης ταύτισής της με την κυβερνητική εξουσία. Την ίδια ώρα το ΚΚΕ (και η ΑΝΤΑΡΣΥΑ σε ένα βαθμό) προσπαθούσε να πείσει τον κόσμο να μην έχει «αυταπάτες», ότι «δε βγαίνει τίποτε με τις εκλογές» και να στραφεί στους «αγώνες». Πρότεινε δηλαδή σε ένα κόσμο απελπισμένο, αγανακτισμένο και έτοιμο για μεγάλα πολιτικά βήματα μια γραμμή στωικότητας και αναμονής. Και τους έχασε. Ο μαξιμαλιστικός στόχος του ΣΥΡΙΖΑ αποδείχθηκε πιο ρεαλιστικός από τη «δουλειά μυρμηγκιού» του ΚΚΕ [ο θρίαμβος της πολιτικής (ΙΙΙ)]. Και σωστά. Γιατί ο κόσμος ένοιωθε ότι μια ακόμη πολιτική επικράτηση (και νέα νομιμοποίηση) του δικομματισμού θα έπεφτε σαν ταφόπλακα πάνω στους αγώνες. Ο ΣΥΡΙΖΑ έδωσε πολιτική διέξοδο στα εκατομμύρια που έβγαιναν από το μαντρί του δικομματισμού, που στο μυαλό τους κυβερνητική και πολιτική εξουσία ταυτίζεται. Έτσι βρέθηκε καβάλα στο μεγαλύτερο μετά τον εμφύλιο κύμα εμπιστοσύνης στην αριστερά. Έτσι είναι η κρίση. Δε γεννάει μόνο δυσκολίες. Γεννάει και ευκαιρίες. Το λέγαμε στη θεωρία. Τώρα το βλέπουμε και στην πράξη.
• Ο ΣΥΡΙΖΑ έχτισε τη γραμμή του γερά πάνω στο μνημόνιο. Την ίδια ώρα το ΚΚΕ παλινωδούσε στο αν το μνημόνιο πρέπει να αντιμετωπιστεί ως κάτι έξτρα ή αποτελεί «ένα ακόμη τυπικό γέννημα του καπιταλισμού». Το ίδιο και η ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Ενώ η γραμμή ήταν σωστή (αντικαπιταλιστική διέξοδος από το μνημόνιο και την κρίση), φαινόταν να μην της πάει αυτό το κοστούμι, ένοιωθε άβολα, της έπεφτε «στενό». Γι αυτό και στην πρώτη ευκαιρία το πέταγε και κυλούσε πάλι στη γνωστή αναποτελεσματική στις συνθήκες ρητορική. Έτσι έδιναν την αίσθηση στον κόσμο που υποφέρει ότι δεν τους πονάει το πρόβλημα, δεν αγωνιούν για μια άμεση λύση του. Και έσπρωχναν κόσμο προς το ΣΥΡΙΖΑ, στο όνομα του αντικαπιταλισμού. Κι όμως, μια στοιχειώδης ανάλυση δείχνει πόσο στενά δεμένος είναι στις παρούσες συνθήκες καπιταλισμός και εξοντωτικά μέτρα λιτότητας, σε όλη την Ευρώπη. Θεωρητικά αυτό θα έπρεπε να οδηγήσει τις αντικαπιταλιστικές δυνάμεις να κινούνται πιο ελεύθερα, πιο τολμηρά. Αλλά αυτό δεν έγινε.
• Ο ΣΥΡΙΖΑ είχε μια αποτελεσματική και πειστική γραμμή ενότητας. Έκανε κεντρικό θέμα της εκστρατείας του την ενότητα της Αριστεράς (αγνοώντας το αλαζονικό «φτύσιμο» της ηγεσίας του ΚΚΕ- που συνεχίζεται), το πρόβαλε μάλιστα ως προϋπόθεση νίκης (όπως ακριβώς το καταλαβαίνει ο κόσμος- και είναι), πρότεινε και την Παπαρήγα για πρωθυπουργό, ως κίνηση ειλικρινών προθέσεων, κλπ. με αποτέλεσμα τη βαθιά διείσδυση στη βάση των κομμάτων της αριστεράς. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ η γραμμή της ΑΝΤΑΡΣΥΑ για τις εκλογές ήταν πολύ πιο κοντά στη γραμμή του ΚΚΕ, παρά του ΣΥΡΙΖΑ, είναι κοινός τόπος ότι οι ψήφοι της ΑΝΤΑΡΣΥΑ που «παίζονταν» ήταν, κυρίως, προς την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ και όχι του ΚΚΕ.

Με βάση τα παραπάνω κάθε άλλο παρά ανεξήγητη είναι η επιτυχία του ΣΥΡΙΖΑ, τόσο στη μεγάλη μάχη όσο και στη μικρή, την εντός αριστεράς.

Και τώρα τι γίνεται;

Το μεγάλο ρεύμα που κινήθηκε προς τα αριστερά (προς το ΣΥΡΙΖΑ για να είμαστε πιο ακριβείς), όσο γρήγορα φούσκωσε τόσο γρήγορα μπορεί να ξεφουσκώσει. Δεν είναι μόνιμη προίκα του. Κανείς πια δεν έχει ασφαλή και δεδομένη επιρροή στην ελληνική κοινωνία. Ας θυμηθούμε το φούσκωμα του ΠΑΣΟΚ, μετά την κατάρρευση Καραμανλή, και την βαρύγδουπη κατάρρευσή του 2,5 χρόνια μετά. Όλοι και όλα κρίνονται από ένα και μόνο πράγμα. Την ικανότητα να διαχειριστούν πολιτικά την κρίση. Θα θέλαμε να ήταν ως κριτήριο η διάθεση και η ικανότητα των πολιτικών σχηματισμών να αντιμετωπίσουν την κρίση σε όφελος του λαού αλλά, δυστυχώς, επαρκεί η αποτελεσματική πολιτική διαχείρισή της. Ακόμη και αντιλαϊκών μέτρων.

Η βασική ανάλυση της αντικαπιταλιστικής αριστεράς είναι σωστή. Μνημόνιο και Ευρωπαϊκή Ένωση συνδέονται βαθύτατα. Δεν μπορεί κανείς να πάρει το ένα χωρίς να πάρει υποχρεωτικά και το άλλο. Δεν μπορεί κανείς να αντιδράσει αποτελεσματικά στο ένα χωρίς να έρθει σε ρήξη και με το άλλο. Και δεν είναι ιδεοληψία η συνεχής αναφορά σε αυτό. Είναι απαραίτητη, ζωτικής σημασίας προετοιμασία για τις μάχες που έρχονται.

Οι δυνάμεις που το υποστηρίζουν αυτό έχουν σημαντικό ρόλο. Ιδιαίτερα τώρα. Η μάχη δεν τέλειωσε. Τώρα αρχίζει για τα καλά.

Οι δυνάμεις που δεν το ενστερνίζονται αυτό (π.χ. η πλειοψηφία του ΣΥΡΙΖΑ) θα κριθούν από τι βάζουν σε προτεραιότητα. Την εσωτερική σύνδεση των δυο πραγμάτων τη ξέρουν όλοι. Έτσι π.χ. το ΠΑΣΟΚ βάζει μόνο μια προϋπόθεση για να κάνει κυβέρνηση. Να μπει σε προτεραιότητα η παραμονή στο Ευρώ και στην ΕΕ. Ξέρει ότι τα άλλα έρχονται αυτόματα.

Αν ο ΣΥΡΙΖΑ δεν υποχωρήσει σε αυτό και επιστρέψει στην πρότερη γραμμή του «καμιά θυσία για το Ευρώ», που σημαίνει προτεραιότητα στην υπεράσπιση του λαού στην κρίση, η σύγκρουση με την ΕΕ θα έρθει αναπόφευκτα. Ίσως και «φυσιολογικά», για τον πολύ κόσμο. Πάντως, δεν είναι καλό σημάδι η συνεχής επίκληση της ανομοιογενούς εκλογικής βάσης. Οι «πασόκοι» πήγαν στο ΣΥΡΙΖΑ για να δοκιμάσουν αν η αριστερά μπορεί να οικοδομήσει ένα καλύτερο μέλλον, όχι για να γίνει ΠΑΣΟΚ ο ΣΥΡΙΖΑ. Αλλά, αυτό, φαντάζομαι, οι σύντροφοι το ξέρουν.

(Α, και δεν πρέπει να προσπεράσουμε το χαμηλό ποσοστό που πήρε η ΑΝΤΑΡΣΥΑ στις εκλογές. Υπήρξε κόσμος και κοσμάκης που πάλεψε με ενθουσιασμό την υπόθεση αυτή και οι εκτιμήσεις για «τριπλασιασμό των ποσοστών μας» δε διασκεδάζουν μια αίσθηση απογοήτευσης και πίκρας. Λένε ότι το χειρότερο που μπορεί να σου συμβεί σε μια ήττα (άσε που δεν ήταν και ήττα- ήττα) είναι να χάσεις και την ευκαιρία να βγάλεις συμπεράσματα. Ίδομεν…)