 |
| ΦΩΤΟ ΑΠΟ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ Argiroula Glini |
Από το πρωί της Μ. Παρασκευής τα παιδιά έβγαιναν στους δρόμους και έλεγαν τα συνηθισμένα κάλαντα "Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα..." και τα φίλευαν γλυκά ή καρύδια.
Το στόλισμα του επιταφίου άρχιζε από το πρωί. Τον στόλιζαν με φυσικά αλλά και τεχνητά λουλούδια, τις λεγόμενες τρέδες που ετοίμαζαν οι μοδίστρες από ένα μήνα πριν. Ήταν χρυσά λουλούδια από τρες πάνω σε καλαμάκι ή συρματάκι. Σήμερα διατηρούνται τρέδες στο ναό του αγίου Παντελεήμονα. Τα λουλούδια του Επιταφίου είχαν και μια θαυματουργή δύναμη (Χριστολούλουδα). Στη Σκόπελο τα κορίτσια τα έβαζαν κάτω από το μαξιλάρι τους το βράδυ για να δουν ποιον θα πάρουν.
Οι επιτάφιοι στη Σκόπελο βγαίνουν με την καθιερωμένη τους σειρά. Πρώτα τα βγαίνει του "Χριστού", μετά του Αη-Γιάννη , μετά της Παναγίας και τελευταία της Φανερωμένης. Ο επιτάφιος του Χριστού περνάει από τον Αη-Γιάννη, Παναγία, Φανερωμένη, σταματάει σε κάθε ενορία και κάνει δεήσεις. Κατόπιν περνάει από την παραλία και καταλήγει πάλι στην ενορία του, ανεβαίνοντας από το Μώλο. Το ίδιο κάνουν και οι άλλοι επιτάφιοι περνώντας από τις άλλες εκκλησίες. Όταν συναντιώνται οι επιτάφιοι στις διάφορες ενορίες ή στο δρόμο συνηθίζεται να φωνάζει ο κόσμος "σας μπαταλάραμε" (σας νικήσαμε) κουνώντας τις λαμπάδες. Έχει την έννοια του ότι ο ένας επιτάφιος ήταν καλύτερος από τον άλλο ή είχε πιο πολύ κόσμο. Φωνάζοντας κι από τις δύο μεριές δημιουργείται πανδαιμόνιο, που συνήθως εκνευρίζει τους παπάδες.
Το απόγευμα συνηθίζουν να επισκέπτονται όλους τους επιτάφιους για να προσκυνήσουν και να δουν ποιος είναι καλύτερα στολισμένος. Αλλοτε όταν έβγαινε κι όταν γύριζε ο επιτάφιος έριχναν κανονιές ή άλλα πυροτεχνήματα, όπως και στην Ανάσταση. Τη Μεγάλη Εβδομάδα μάλιστα γινόταν έρανος στην εκκλησία για να μαζέψουν χρήμα για τα μπαρούτια, που τα αγόραζε ο ίδιος ο παπάς. Έριχναν και με πιστόλες και καριοφύλλια.
Τα παλιότερα χρόνια συνήθιζαν να βγάζουν τον Επιτάφιο το πρωί του Μ. Σαββάτου στις 3. Ο κόσμος μαζευόταν στην εκκλησία μετά τα μεσάνυχτα. Το έθιμο αυτό γίνεται ακόμα σήμερα στη Σκιάθο. Μόνο ο Αγιος Νικόλαος στο Φραγκομαχαλα έβγαζε πάντοτε τον Επιτάφιο τα μεσάνυχτα, γιατί, όπως έλεγαν, εκεί έμεναν οι αριστοκράτες που δεν μπορούσαν να ξενυχτήσουν.
Πριν από τον επιτάφιο, όταν ο παπάς λέει το "Έραναν τον τάφον...", τα κορίτσια παίρνουν λουλούδια σε πανέρια και τα ρίχνουν στον κόσμο.
Πολλές προλήψεις συνηθίζονται την ημέρα της Μ. Παρασκευής. Δεν κάνουν το σταυρό τους και πίνουν ξύδι. Τρώει ένας-ένας, χωρίς να κάθεται στο τραπέζι, μαρούλι, κρεμμύδι και κουκιά. Οι τσοπάνηδες τη Μ. Παρασκευή δεν φτιάχνουν τυρί, γιατί δεν κάνει να δράσουν τίποτα αυτή τη μέρα. Τα παλιά χρόνια έχυναν το γάλα. Αλλοτε το μοίραζαν στα σπίτια χωρίς λεφτά. Υπάρχουν επίσης κι άλλες προλήψεις αυτή τη μέρα. Για να μη ζηλεύει το παιδί το περνάνε τρεις φορές κάτω από τον επιτάφιο. Για να μην έχουν πονοκέφαλο όλο το χρόνο περνάνε κάτω από το τραπέζι, όπου είναι τοποθετημένο το σώμα του Χριστού, πριν γίνει ο επιτάφιος.
Στην επιστροφή του Επιταφίου γινόταν σ' όλες τις εκκλησίες το έθιμο ""Αρατε πύλας", που σήμερα επιβιώνει μόνο στην Παναγία Παπαμελετίου. Σύμφωνα με το έθιμο αυτό, όταν επιστρέψει ο Επιτάφιος, στέκεται στο προαύλιο της Εκκλησίας όπου τον υψώνουν και περνάει ο κόσμος από κάτω. Η πόρ τα του ναού είναι κλειστή κι από μέσα περιμένει κάποιος που υποδύεται τον Αδη. Ακολουθεί διάλογος ανάμεσα στον παπά και το "φρουρό του Κάτω Κόσμου", ώσπου ο Αδης συντρίβεται και ο "Βασιλεύς της Δόξης" μπαίνει θριαμβευτής στο ναό. Τις λεπτομέρειες του εθίμου μαθαίνουμε από διήγηση του παπα-Χρήστου Ματσάτσου, όπου φαίνεται ακόμα πόση τιμή ήταν για κάποιον να υποδυθεί τον Αδη, αφού γινόταν η προσωπικότητα της ημέρας.
"Εκείνη τη χρονιά", λέει ο παπα-Χρήστος, "τον Αδη έκανε ο μαστρο- Νικόλας ο Τραχανάς. Χρόνια τώρα ψάλτης δεξιός είχε χρισθεί γι' αυτόν το λόγο από τον προκάτοχο του ψάλτη Στυλιανό Κριτσίλη, να απαντά στο ""Αρατε πύλας" και να υποδύεται από μέσα τον Αδη. Είχαμε μπει στη Μεγάλη Βδομάδα κι όσο πλησίαζαν οι μέρες τόσο ο κόσμος απορούσε:
Επίσης περνούσε- όλος ο κόσμος κάτω από τον επιτάφιο. Στο "Χριστό" της Σκοπέλου, όταν γυρνούσε ο επιτάφιος, ορμούσε ο κόσμος και μαδούσε όλα τα λουλούδια. Τα έπαιρναν για φυλαχτό. Τα τέσσερα φανάρια του επιταφίου ήταν από καθαρό κερί. Τα έπαιρνε ο επίτροπος και τα έδινε στους ναυτικούς. Είναι το καλύτερο φυλαχτό για την τρούμπα, τη δίνη που γίνεται συχνά μέσα στη θάλασσα και δημιουργεί ανεμοστρόβιλο βουλιάζοντας τα πλοία.
http://www.skopelos.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου