ME ΑΦΟΡΜΗ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΜΝΗΜΗΣ
«Ηταν ένα μικρό καράβι»
Τελικά κάποια καλοδεχούμενα γεγονότα συμβαίνουν, πολλές φορές, απρόσμενα, δίχως μακρόχρονους προγραμματισμούς και επίπονες αναμονές. Ξεπετάγονται ως ευχάριστες εκπλήξεις προσφέροντας ψυχική ευφορία και πνευματική ανακούφιση, ειδικά δε όταν πρόκειται για μνημονικές αναδρομές σε προσφιλείς καταστάσεις του παρελθόντος. Ευπρόσδεκτες νοερές πορείες στο πισωγύρισμα του χρόνου με σκοπό την επαναφορά στη θύμηση αγαπημένων και μισοξεχασμένων στιγμών, συνθέτοντας μία ευπρόσδεκτη, λυτρωτική παρένθεση στους σημερινούς χαλεπούς -από κάθε άποψη-καιρούς.
Μια τέτοια ευχάριστη έκπληξη υπήρξε και η εκδήλωση -παρουσίαση του βιβλίου του Γιώργου Ασδέρη. «Ηταν ένα μικρό καράβι…. στον Παγασητικό», εκδόσεις «Εμουτουιδίου» (πρόκειται για ιδιωτική, εκτός εμπορίου έκδοση ) Αθήνα, Δεκέμβριος 2013 σ.σ. 72. Το μικρό, αλλά προσεγμένο και με αγάπη γραμμένο πόνημα, μνημονεύει πτυχές της ακτοπλοϊκής δραστηριότητας στο Βόλο για μια περίπου εκατονταετία, από τα 1880 έως το 1974. Η ματιά και η πένα του συγγραφέα εστιάζονται περισσότερο στο επιβατικό πλοίο «Κύκνος» - η πλώρη του απεικονίζεται και στο εξώφυλλο - το οποίο αποτελεί σημείο αναφοράς στις εντόπιες θαλάσσιες συγκοινωνίες με την αδιάλειπτη παρουσία του από το 1947 έως το 1974.
Οι Αργοναύτες τολμούν
Η εκδήλωση οργανώθηκε από τον σύλλογο «Αργοναύτες 2008» των κωπηλατών της σύγχρονης Αργούς και πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 26 Μαρτίου 2014 στο πατάρι του καφέ «Εξάντας» σε ένα χώρο με άποψη και με προσεγμένο, αμιγώς ναυτικό, διάκοσμο, όπως άλλωστε καταδείχνεται από το όνομα του. Η πληροφόρηση, τουλάχιστον για το γράφοντα, συνέβη κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, από το σχετικό εκτενές ρεπορτάζ του κυριακάτικου φύλλου του Ταχυδρόμου, λίγες μόνο ώρες πριν από την εκδήλωση.
Με τον συγγραφέα Γιώργο Ασδέρη είχε προηγηθεί, εδώ και κάμποσους μήνες, τηλεφωνική επικοινωνία για την δυνατότητα χρήσης πληροφοριών, από δικά μου δημοσιεύματα σχετικά με τη βολιώτικη ακτοπλοΐα και το Κύκνος, στο βιβλίο που ετοίμαζε. Από τότε δεν προέκυψε κάτι νεότερο και η παρουσίαση του έτοιμου πλέον έργου, που οργανώθηκε με συνοπτικότατες διαδικασίες, έγινε αφορμή για την προσωπική γνωριμία με τον συγγραφέα, βολιώτη της διασποράς που ποτέ δεν έπαψε να αγαπά το γενέθλιο τόπο και αυτό αποδεικνύεται και από την ίδια την παρουσιαζόμενη μελέτη του.
Οι διοργανωτές κάλεσαν άμεσα τον κ. Ασδέρη που ανταποκρίθηκε εκθύμως, για αυτό και δεν δόθηκε ιδιαίτερη δημοσιότητα. Έτσι πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση στο πατάρι του Εξάντα, το οποίο ίσα ίσα που χώρεσε τους ταξιδευτές της μνήμης. Ο πρόεδρος του συλλόγου Αργοναύτες 2008 κ Χρήστος Γούσιος και ο γραμματέας κ. Θωμάς Κακαδιάρης, τόσο στο καλωσόρισμα, όσο και κατά το κλείσιμο της παρουσίασης, επεσήμαναν πως ετούτη αποτελεί την απαρχή ενός ευρύτατου συνόλου εκδηλώσεων και δράσεων που έχουν σκοπό την ανάδειξη και προβολή της διαχρονικής ναυτικής παράδοσης του τόπου μας, ενώ επιδιώκεται η ίδρυση Ναυτικού Μουσείου στο Βόλο, ακριβώς για αυτό το λόγο, όπως συμβαίνει σε πολλά μέρη της πατρίδας μας.
Αναδρομές στο ακτοπλοϊκό παρελθόν
Ας επανέλθω λίγο στα περιεχόμενα του βιβλίου, στο οποίο μνημονεύονται κάπου είκοσι καράβια που δραστηριοποιήθηκαν σε διάφορες ακτοπλοϊκές γραμμές από το Βόλο περίπου για έναν αιώνα :Από την απελευθέρωση της Θεσσαλίας το 1881 ως την απόσυρση του Κύκνος, το 1974.
Το τελευταίο άλλωστε υπήρξε το πλέον γνωστό και αγαπητό σκάφος που δρομολογήθηκε ποτέ στις θαλάσσιες συγκοινωνίες και κατέπλεε στο λιμάνι του Βόλου, για αυτό και η διεξοδικότερη αναφορά. Σε καμία περίπτωση βέβαια το εν λόγω βιβλίο δεν φιλοδοξεί να καταγράψει την ιστορία της βολιώτικης ακτοπλοΐας που είναι ένα θέμα ευρύτατο και πολύμορφο και απαιτεί πολυσέλιδη, μονογραφία.
Επιχειρεί και πετυχαίνει κάτι πολύ πιο προσιτό : Την αποτύπωση πτυχών του αντικειμένου με ενδιαφέρουσες επισημάνσεις και την παράθεση αξιοπρόσεχτου πρωτογενούς υλικού με φωτογραφίες, δημοσιεύματα και ενημερωτικές καταχωρίσεις δρομολογίων στον τοπικό τύπο.
Τα τελευταία άλλωστε αποκαλύπτουν με κάθε λεπτομέρεια καράβια και γραμμές στο πέρασμα του χρόνου, συνθέτοντας το πλέγμα των πλούσιων ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών που αποτελούσαν το βασικότερο μέσο μετάβασης και επικοινωνίας κάποιες άλλες εποχές.
Ο Βόλος, πέρα από το κέντρο των τοπικών συγκοινωνιών, ήταν πάντοτε βασικός ενδιάμεσος σταθμός της ‘’κεντρικής’’ γραμμής Πειραιά – Θεσσαλονίκης, που συνήθως επεκτείνονταν και σε άλλα μέρη του ελληνικού θαλάσσιου χώρου (Βορ. Ελλάδα, Αιγαίο, Κρήτη, Δυτ. Ελλάδα, Πελοπόννησος κα.)
Εστιάζοντας περισσότερο την προσοχή του ο συγγραφέας στο Κύκνος, καταθέτει ενδιαφέρουσες πληροφορίες από ολόκληρο τον βίο του καραβιού, ξεκινώντας από την ναυπήγησή του και την ιστορία του ως ιδιωτική θαλαμηγός, αλλά και την θητεία του στο αμερικανικό πολεμικό ναυτικό κατά τον β’ παγκόσμιο πόλεμο, προτού καταπλεύσει στην Ελλάδα έμφορτο με εφόδια και παραδοθεί στο ελληνικό κράτος. Ετσι, για όλα τούτα, το βιβλίο του Γ. Ασδέρη χαρακτηρίζεται ως ικανό βοήθημα βιβλιογραφίας για το μελλοντικό, διεξοδικότερο ερευνητή της τοπική ακτοπλοΐας.
Το δημοφιλές M/S Κύκνος
Το «θαλαμηγόν M/SΚύκνος», παραμένει ζωντανό στις μνήμες των παλιότερων και αποτελεί σημείο αναφοράς της ακτοπλοϊκής δραστηριότητας στο Βόλο για ορισμένους, συγκεκριμένους λόγους.
α) Ηταν ένα ιδιαίτερα κομψό και χαρακτηριστικό σκαρί -αρχικά είχε κατασκευαστεί ως ιδιωτική θαλαμηγός- με περιποιημένες και λειτουργικές αίθουσες επιβατών που προσείλκυαν τον κόσμο. Επιπλέον θεωρούνταν εξαιρετικά καλοτάξιδο χάρη στο σχήμα της γάστρας του με ικανό βύθισμα και θεωρούνταν ταχύπλοο (14-15 μίλια) για το μέγεθος του και τα δεδομένα της εποχής. Το πλήρωμα του μνημονεύεται πάντοτε εξυπηρετικό και οι καπεταναίοι του υψηλής ναυτοσύνης.
β) Από το 1947 (28/5) που ξεκίνησε το δρομολόγιο Βόλος - Αιδηψός -Χαλκίδα και αργότερα ανέλαβε και την σύνδεση με τις Β. Σποράδες (1952), υπήρξε το μακροβιότερο πλοίο στις ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες του Βόλου, αφού δραστηριοποιήθηκε επί 27 συνολικά χρόνια, ως τον Οκτώβριο του 1974 που αποσύρθηκε. Η δρομολόγηση του ενόψει της θερινής περιόδου του 1947 σηματοδότησε την πρώτη σίγουρη, σταθερή και αξιόπιστη συνεχή σύνδεση του Βόλου μέσω Χαλκίδας με την πρωτεύουσα.
Ως τότε οι ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες χαρακτηρίζονται από εξαιρετική ανεπάρκεια, σε πανελλαδικό επίπεδο και βέβαια και στο Βόλο. Τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση και εκείνα του αδελφοκτόνου σπαραγμού, τα προβλήματα στην ακτοπλοΐα παρουσιάζονται σοβαρά από την έλλειψη καραβιών,τόσο σε αριθμό όσο και σε ποιότητα. Το M/SΚύκνος υπήρξε η οριστική λύση αυτών των δυσκολιών που διαρκούσαν επί δυόμιση περίπου χρόνια. Πάνω σε τούτο το τελευταίο ήθελα να προσθέσω κάτι ακόμη.
Προβλήματα στην ακτοπλοΐα με την απελευθερωση
Η ελληνική ακτοπλοΐα ήταν ολοκληρωτικά κατεστραμμένη μετά τον μεγάλο πόλεμο. Και ενώ τα φορτηγά πλοία απωλέστηκαν σε ποσοστό μόνο…74%, τα επιβατικά έφτασαν στο 94, 5 %. Από τα προπολεμικά πλοία της ακτοπλοΐας (περισσότερα από 50 )μόνο τρία επαναδρομολογήθηκαν (Ναυσικά, Κορυτσά, Ελένη) κι αυτά όχι άμεσα μετά την απελευθέρωση αλλά αργότερα αφού χρειαζόταν επισκευές και συντηρήσεις.
Υπήρχαν και δύο μεγαλύτερα, το α/π Κορινθία και το α/π Ιωνία των μεσογειακών γραμμών (της ΕΛΜΕΣ) που είχαν ακολουθήσει ως επίτακτα τον στόλο στην Αλεξάνδρεια, το 1941. (Ατυχώς,το α/π Ιωνία που επιβίωσε του πολέμου, βυθίστηκε στη Σκιάθο τον Δεκέμβριο του 1944 κατά την εκτέλεση δρομολογίου !).
Επιπρόσθετα η καταστροφή του οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου, άλλα και των μέσων - ελάχιστα τρένα και αυτοκίνητα υπήρχαν διαθέσιμα- καθιστούσε περίπου μονόδρομο την χρήση των θαλάσσιων συγκοινωνιών και μεταφορών. Αλλά με ποια μέσα ακόμα έπειτα από τις πληγές του πολέμου; Για την κάλυψη των ακτοπλοϊκών απαιτήσεων χρησιμοποιήθηκε όποιο πλεούμενο υπήρχε διαθέσιμο με ότι αυτό συνεπάγεται και βέβαια ούτε λόγος για την τήρηση κανόνων ασφαλούς ναυσιπλοΐας.
Συνοπτικά :
α) Δρομολογήθηκαν εμπορικά, κυρίως πετρελαιοκίνητα καΐκια «δεχόμενα επιβάτας και εμπορεύματα». Στο βολιώτικο τύπο διαβάζουμε για τέτοια σκάφη, μικρού εκτοπίσματος που εκτός από τις τοπικές γραμμές (Τρίκερι, Β. Σποράδες, Εύβοια κλπ.) ταξίδευαν ως την Θεσσαλονίκη, τον Πειραιά, την Καβάλα, την Αλεξανδρούπολη, τη Μυτιλήνη κ.α.
β) Διατέθηκαν στην ακτοπλοΐα βοηθητικά του πολεμικού Ναυτικού για την κάλυψη δρομολογίων που υπερέβαιναν τις δυνατότητες τους. Χαρακτηριστική η τραγωδία του ναρκαλιευτικού Σπερχειός στις 2/5/45 στην Ύδρα που ανατράπηκε από υπερφόρτωση πηγαίνοντας στις Κυκλάδες με αποτέλεσμα να απολεστούν περίπου 150 άνθρωποι.
γ) Δρομολογούνταν σιγά-σιγά καράβια που παραλάμβανε το ελληνικό κράτος στο πλαίσιο των πολεμικών επανορθώσεων αλλά και της συμμαχικής βοήθειας. Στη δεύτερη περίπτωση ανήκει και το Κύκνος.
Δ) Επαναδραστηριοποιούνταν οι εφοπλιστές της εποχής με την αγορά νέων πλοίων από το εξωτερικό ώστε σιγά - σιγά να εξασφαλίζεται η πληρότητα και η ασφάλεια στις ακτοπλοϊκές γραμμές. Ακόμη μετασκευάστηκαν φορτηγά ή άλλων τύπων καράβια γι αυτό ακριβώς το σκοπό. Παρακολουθώντας την ακτοπλοϊκή κίνηση στο Βόλο, μέσα από τις ανακοινώσεις δρομολογίων στις τοπικές εφημερίδες παρατηρείται εμφανέστατη η συγκοινωνιακή ανεπάρκεια χωρίς προκαθορισμένα δρομολόγια και με μια πολυμορφία πλεούμενων.
Τα πρώτα ατμόπλοια που συνέδεσαν το Βόλο με Θεσσαλονίκη και Πειραιά, το 1945 ήταν τα Ελπις, Στέφανος, Κορινθία, Φουντάνα, Τάσος - τα δύο τελευταία ως την Χαλκίδα -με τακτικά δρομολόγια, δίχως ν απουσιάζουν και πάλι καθυστερήσεις ή και αναβολές. Κατά τα τέλη του 1945 δρομολογείται το γνωστό Καλαμάρα (μετασκευασμένη θαλαμηγός) αλλά σύντομα αποσύρεται για την γραμμή Αργοσαρωνικού, επιτείνοντας το πρόβλημα για το Βόλο που εξυπηρετείται μόνο με το αργό, προπολεμικό Ναυσικά και το «ανεπαρκές για χειμερινούς πλόες» Κάρπαθος (1946).
Αυτές οι εναλλαγές και οι αντικαταστάσεις πλοίων συνεχίζονται έως ότου δρομολογήθηκε το Κύκνος, το Μάιο του 1947 στη γραμμή Βόλος - Χαλκίδα, παγιώνοντας μια σταθερή σύνδεση διαρκείας, συνεπικουρούμενο αργότερα για κάποια χρονικά διαστήματα κι από άλλα σύγχρονα πλοία, όπως τα Εμυ και Ιτέα.
Η ανάληψη και της γραμμής των Β. Σποράδων επικύρωσε έναν επιπλέον δεσμό του πλοίου με τον τόπο μας, όπως και οι άλλες δραστηριότητές του :
- Έκτακτα δρομολόγια από το Βόλο για την Τήνο το Δεκαπενταύγουστο.
- Ημερήσιοι πλόες - εκδρομές με περίπλου του Παγασητικού που προτιμούνταν πολύ από τους βολιώτες.
- Τη σύνδεση εξπρές με Αθήνα (από το 1965) πιάνοντας στον Άγιο Κωνσταντίνο απ’ όπου οι επιβάτες συνέχιζαν με πούλμαν ώστε να μειώνεται κι άλλο ο συνολικός χρόνος του ταξιδιού.
Αυτά τα λίγα και συνοπτικά για το Κύκνος, με αφορμή το βιβλίο «Ηταν ένα μικρό καράβι … στον Παγασητικό».
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου