ΚΟΙΝΗ ΑΛΙΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 30 χρόνια αρνητικές επιπτώσεις

Η ένταξή μας στην ΕΟΚ το 1981 δεν ήταν λαϊκή απαίτηση αλλά επιθυμία της ντόπιας οικονομικής ολιγαρχίας για την εξασφάλιση της κερδοφορίας του κεφαλαίου. Οι παπαγάλοι των Βρυξελλών και οι πολιτικοί εκπρόσωποι των αστικών κομμάτων που έταζαν ότι θα τρώμε με χρυσά κουτάλια, δεν εξαιρούσαν τους ψαράδες στους οποίους υπόσχονταν βελτίωση του βιοτικού τους επιπέδου στα πλαίσια της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής (ΚΑλΠ).

Πίσω απ' αυτές τις υποσχέσεις η ΚΑλΠ αποσκοπούσε στην εξυπηρέτηση της μείωσης του αλιευτικού στόλου των κρατών - μελών της ΕΟΚ. Στη χώρα μας υλοποιήθηκε με σειρά από Νόμους, Προεδρικά Διατάγματα και Υπουργικές Αποφάσεις, μέτρα που έπρεπε να είναι απόλυτα σύμφωνα με αυτήν.
Στη δεκαετία του '80 τα πρώτα διοικητικά μέτρα που λήφθηκαν μέσα στο παραπάνω πλαίσιο αφορούσαν:
1. Την κατάργηση της εθνικής επιδότησης για τα καύσιμα που λάμβαναν όλοι οι επαγγελματίες ψαράδες.

2. Την κατάργηση της επικήρυξης των δελφινιών που προκαλούσαν ζημιές στα δίχτυα των ψαράδων, χωρίς να χορηγείται αποζημίωση στην καταστροφή του αλιευτικού τους εξοπλισμού.
3. Χορήγηση επιδοτήσεων για εκσυγχρονισμό και ανανέωση του αλιευτικού στόλου στα πλαίσια της μη υπέρβασης της συνολικής χωρητικότητας και ιπποδύναμης του αλιευτικού μας στόλου.
Ολα αυτά τα μέτρα ήταν αντιαλιευτικά, δεν προήγαγαν την ανάπτυξη και σταδιακά καθιστούσαν τη ζωή του ψαρά μίζερη.
Αντίστοιχα μέτρα υλοποίησαν και τα επιχειρησιακά προγράμματα αλιείας (ΕΠΑΛ), με κύριες κατευθύνσεις τη χρηματοδότηση στην ανάπτυξη και εκσυγχρονισμό των υδατοκαλλιεργειών και τις μονάδες μεταποίησης, δύο χώρους που προνομιακά δραστηριοποιείται το αντίστοιχο κεφάλαιο. Αντίθετα, για την αλιεία, στο όνομα της οποίας υποτίθεται ότι εφαρμόστηκαν τα ΕΠΑΛ, διατέθηκαν μικρότερα ποσά, με στόχο τη διάλυση αλιευτικών σκαφών και μόλις ένα ελάχιστο ποσό για προγράμματα εκσυγχρονισμού και ανανέωσης του αλιευτικού στόλου. Αλλά κι αυτό το χαμηλό ποσό συνοδεύτηκε από χαμηλή απορρόφηση διότι οι μικρομεσαίοι ψαράδες δεν ανταποκρίθηκαν και πώς να το πράξουν άλλωστε όταν τα περιθώρια στένευαν. Ετσι, στη δεκαετία του '90 το πρόγραμμα ανανέωσης του αλιευτικού στόλου καταργήθηκε και απέμεινε μόνο το μέτρο του εκσυγχρονισμού (στο οποίο συμπεριλήφθηκε και η αλλαγή μηχανής, αλλά με προϋπόθεση ότι η καινούρια μηχανή δεν υπερβαίνει σε ιπποδύναμη την παλιά που αντικαθίσταται).

Στην ίδια δεκαετία του '90 προβλέφθηκαν ορισμένοι επιπλέον περιορισμοί, όπως ήταν τα τεχνικά μέτρα στην αλιεία, που αφορούσαν τον αλιευτικό εξοπλισμό και τους όρους λειτουργίας των αλιευτικών εργαλείων. Ετσι, καταργήθηκε το ζαργανόδιχτο (κυκλικό δίχτυ που αλίευε μόνο ζαργάνες) και εισήχθη το καθεστώς των ειδικών αδειών για τον ξιφία και τον ερυθρό τόνο. Οσοι ψαράδες δεν είχαν την άδεια του ξιφία ήταν παράνομοι. Σε χειρότερη κατάσταση βρίσκονταν αυτοί που είχαν άδεια για τον ξιφία και δεν είχαν για τον τόνο. Μια τυχαία σύλληψη τόνου από τέτοιο αλιευτικό συνιστούσε παρανομία.

Στα μέσα της δεκαετίας του '90 εκδόθηκε ο πρώτος κανονισμός της ΕΕ στον οποίο δινόταν προθεσμία στις αρχές της δεκαετίας του 2000 να καταργηθεί το εργαλείο βιτζότρατα. Παρά τις αντιδράσεις, η απόφαση υλοποιήθηκε το 2010, κατόπιν μάλιστα επιμονής της επιτρόπου για την αλιεία κας Μαρίας Δαμανάκη, η συμβολή της οποίας ήταν να χορηγηθούν κονδύλια για να διαλύσουν οι ψαράδες τα σκάφη που διέθεταν αυτό το εργαλείο, για να παύσει οριστικά η συγκεκριμένη αλιευτική δραστηριότητα.
Ολα αυτά τα μέτρα, που είχαν ως πρόσχημα τη μείωση των ιχθυοαποθεμάτων και την ανάγκη προστασίας τους, είχαν ως άμεσα αποτελέσματα τη μαζική εισαγωγή στην ελληνική αγορά αλιευτικών προϊόντων από τρίτες χώρες.
Στην επόμενη δεκαετία, 2000 - 2010, έγιναν πιο καθαρές οι πραγματικές προθέσεις της ΕΕ για τη διαχείριση του ενάλιου πλούτου. Ο σχεδιασμός Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών, με την πρόσφατη απόφαση που ξεσήκωσε διαμαρτυρίες σε πολλές περιοχές της χώρας, καθώς επίσης η ίδρυση θαλάσσιων πάρκων προστασίας θαλάσσιων θηλαστικών ή η παροχή περιοχών καταδυτικού τουρισμού στο κεφάλαιο, αποτελούν τα πρώτα βήματα για την ιδιωτικοποίηση του θαλάσσιου χώρου.

Συμπερασματικά, η διαχρονική υλοποίηση της ΚΑλΠ απ' όλες τις μέχρι σήμερα κυβερνήσεις, που εφάρμοσαν μέτρα για την εκδίωξη των μικρομεσαίων ψαράδων, οδήγησε στην εγκατάλειψη των αλιευτικών πεδίων και στην κάλυψη του κενού από ψαράδες άλλων χωρών. Ταυτόχρονα, συντελεί στην παράδοση των ψαρότοπων σε μεγαλοψαράδες και αλιευτικές εταιρείες που θέλουν να έχουν την αποκλειστικότητα στη διαχείριση του ενάλιου πλούτου και στην απομύζηση κερδών. Ολα αυτά συντελούν στην αποκοπή των παράκτιων και νησιωτικών περιοχών απ' τον αλιευτικό πλούτο και στην αποθάρρυνση της νέας γενιάς στις περιοχές αυτές να ακολουθήσει το επάγγελμα του ψαρά.

Για διάφορους λόγους, η αντίδραση που συνάντησε απ' τους μικρομεσαίους ψαράδες η προώθηση τόσων αντιαλιευτικών μέτρων δεν μπόρεσε να αποτρέψει την επιβολή τους. Ετσι, είναι επιτακτική η ανάγκη οργάνωσης των αλιευτικών σωματείων με ανάδειξη ταξικών ηγεσιών που θα θέσουν αιτήματα που συσπειρώνουν, καλλιεργώντας τη συναδέλφωση και όχι τον ανταγωνισμό μεταξύ τους. Ο οδοστρωτήρας της ΚΑλΠ αν δεν ανατραπεί θα εκδιώξει την πλειοψηφία τους και ο κοινωνικός χαρακτήρας της αλιείας θα αποτελέσει παρελθόν.
Για την προστασία των ιχθυοαποθεμάτων και την επιβίωση των μικρομεσαίων ψαράδων δεν είναι μονόδρομος η συρρίκνωση του αλιευτικού μας στόλου. Η προστασία των αλιευτικών πόρων απαιτεί μέτρα ορθολογικής διαχείρισης, που δεν μπορούν να εξασφαλιστούν στα πλαίσια της ΚΑλΠ και του κεφαλαίου, αλλά στα πλαίσια μιας πολιτικής που στο επίκεντρό της θα έχει τον ψαρά που ζει καθημερινά στη θάλασσα. Η επίτευξη των στόχων αυτών προϋποθέτει την εξουσία να την πάρουν οι εργάτες ξηράς και θάλασσας που παράγουν τον πλούτο και όχι οι καπιταλιστές που τον καρπώνονται.

Αθανάσιος ΚΑΛΟΓΕΡΟΓΙΑΝΝΗ