Ανέκαθεν, η εκάστοτε κοινωνική τάξη που νεμόταν την εξουσία είχε ως βασική προτεραιότητα να ελέγχει και να καθοδηγεί την εξέλιξη της επιστήμης και της διαθέσιμης γνώσης, με βάση τα ιδιαίτερα (ταξικά) συμφέροντά της.
Καθώς ο καπιταλισμός έχει φτάσει σε ένα πολύ υψηλό στάδιο ανάπτυξης, τόσο ως παραγωγικό όσο και ως πολιτικό (θεσμοί, διοίκηση, κράτος ) και πολιτισμικό (ιδεολογία, επιστήμη, τέχνη, νοοτροπίες, αξίες, συναισθηματικός κόσμος) σύστημα, διέρχεται τώρα από μια φάση σοβαρής κρίσης. Το τελευταίο βέβαια, δεν συνεπάγεται ότι δεν θα ανασυγκροτηθεί-αναβαθμιστεί μέσα από την παρούσα κρίση, ώστε να συνεχίσει απρόσκοπτα την (καταστροφική) εξέλιξή του.
Για τους περισσότερους ανθρώπους ο καπιταλισμός είναι κυρίως – αν όχι αποκλειστικά – ένα οικονομικό και πολιτικό σύστημα, με την κυρίαρχη ιδεολογία να είναι ένα εργαλείο για την αναπαραγωγή του. Έτσι όμως χάνεται από το πεδίο της παρατήρησης και της κριτικής ένα σοβαρό στοιχείο: η ίδια η γνώση και η επιστήμη και ο ρόλος τους στην εδραίωση και αναπαραγωγή της εξουσίας της αστικής τάξης και του καπιταλιστικού συστήματος.
Ανέκαθεν, η εκάστοτε κοινωνική τάξη που νεμόταν την εξουσία είχε ως βασική προτεραιότητα να ελέγχει και να καθοδηγεί την εξέλιξη της επιστήμης και της διαθέσιμης γνώσης, με βάση τα ιδιαίτερα (ταξικά) συμφέροντά της. Η γνώση και η θεωρία για τον κόσμο, που παράγεται από την επιστήμη και τη φιλοσοφία, χρησιμοποιούνται από την εξουσία για να αναβαθμίζουν τόσο τις δυνατότητες και τους τρόπους ελέγχου και καταπίεσης των ανθρώπων (π.χ. μέσω της γνώσης για την ψυχολογία ατόμων και ομάδων), όσο και την κυρίαρχη ιδεολογία, διότι διαμορφώνουν την κοσμοεικόνα και τις αναπαραστάσεις για την πραγματικότητα. Έτσι, καθιστούν ευκολότερη και αποτελεσματικότερη την καλλιέργεια συγκεκριμένων νοοτροπιών, ιδεών, αντιλήψεων, αξιών για τον κόσμο, την πραγματικότητα, την κοινωνία και τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, στοιχεία που εξυπηρετούν και μεγιστοποιούν την κυριαρχία μιας τάξης στην κοινωνία. Ο απόλυτος έλεγχος της συνείδησης, τελικά, μιας ολόκληρης κοινωνίας (σε πλανητικό επίπεδο, ει δυνατόν) είναι το «όνειρο» κάθε εξουσίας, και αυτό θα μπορούσε να γίνει εφικτό μέσα από μια υποταγμένη επιστήμη στην υπηρεσία της υποδούλωσης του ανθρώπου.
Αρκεί να αναλογιστούμε το πόσο σοβαρά διαστρεβλώνεται η πραγματικότητα από τις διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης: ενώ η κοσμολογία και η σύγχρονη φυσική (αστροφυσική) έχει μια εικόνα ενός τετραδιάστατου σύμπαντος-κόσμου, όπου η τρισδιάστατη εμπειρική «πραγματικότητα» (τα ανθρώπινα και όλα τα άλλα όντα και φαινόμενα) δεν είναι παρά μια θολή και αποσπασματική προβολή του τετραδιάστατου όλου, τα σχολεία διδάσκουν έναν αφελή ρεαλισμό και μια μηχανιστική ερμηνεία του κόσμου, που βολεύει πολύ την εξουσιαστική-ιεραρχική οργάνωση και τρόπο αντίληψης του κόσμου. Ή, ακόμη, δεν μαθαίνουμε ποτέ ότι όλα τα πράγματα, οργανικά και ανόργανα, όλα τα είδη της ζωής, ενώνονται στο ίδιο εξελικτικό «ποτάμι» και ότι δεν υπάρχει κανένα κενό ή απόσταση μεταξύ των ανθρώπων, αλλά όλοι είμαστε αναπόδραστα ενωμένοι και αλληλεπιδρούμε με ποικίλους τρόπους, τόσο μεταξύ μας όσο και με ολόκληρο το σύμπαν. Κάτι που οπωσδήποτε θα διέλυε εξουσιαστικές και ρατσιστικές ιδεολογίες και για αυτό αντιβαίνει τα συμφέροντα αυτών που εξουσιάζουν και εκμεταλλεύονται ολόκληρο τον πλανήτη. Ας σκεφτούμε τι θα συνέβαινε άραγε αν από τις πρώτες τάξεις του σχολείου (από το νηπιαγωγείο ακόμη) οι άνθρωποι γνώριζαν μια τέτοια εικόνα για την πραγματικότητα και τον κόσμο;
Η συσσωρευμένη γνώση και εμπειρία χιλιάδων χρόνων, κάνει λοιπόν τον καπιταλισμό πανίσχυρο και σχεδόν άτρωτο, αξεπέραστο από κινήματα και ριζοσπαστικά (ακόμα και εξεγερτικά) εγχειρήματα με κατώτερη ή παρωχημένη γνώση και θεωρία, συγκριτικά με τα διεθνή καπιταλιστικά κέντρα σκέψης και διοίκησης-χειραγώγησης του κόσμου. Όποιος κατέχει την καινούρια γνώση και την υψηλή πληροφορία, μπορεί να κατευθύνει τις τύχες των ανθρώπων. Το ζήτημα-διακύβευμα λοιπόν είναι: αυτή η γνήσια γνώση πληροφορία θα είναι στην ιδιοκτησία-υπηρεσία της κυριαρχίας ή θα «ανήκει» στην κοινωνία και στα εγχειρήματα χειραφέτησης-απελευθέρωσης και ανατροπής-δηλαδή σε όλους τους ανθρώπους (και όταν λέμε όλους εννοούμε όλους);
Με βάση τις προηγούμενες θέσεις («προκείμενες»), προκύπτει αναγκαία ένα συμπέρασμα: ανάμεσα στα «καθήκοντα» ενός ριζοσπαστικού-ανατρεπτικού κοινωνικού κινήματος, προτεραιότητα έχει η απόκτηση και παραγωγής πρωτοπόρας και γνήσιας γνώσης, η καλλιέργεια της επιστήμης στην υπηρεσία της ανθρωπότητας και της κοινωνικής απελευθέρωσης. Εδώ όμως γίνεται σαφές ότι εννοούμε την παραγωγή θεωρίας και αφαιρετικής (καθολικής) επιστημονικής γνώσης ως προϋπόθεση για την απελευθέρωση της ανθρωπότητας, και όχι ενασχόληση με της τετριμμένη πρακτική γνώση ή με την παραγωγή (έστω εναλλακτική) παραγωγή τροφής. Επειδή το ζήτημα δεν είναι η εργαλειακή και μηχανιστική λειτουργία του εξουσιαστικού καπιταλιστικού συστήματος, αλλά οι συνειδησιακές και πνευματικές συνιστώσες και συστατικά του, τα οποία τον συγκροτούν και τον αναπαράγουν.
Οι «υλικές συνθήκες», η «οικονομική βάση» και άλλες παρόμοιες έννοιες που προκρίνουν μια στενά υλιστική θεώρηση του κόσμου και των κοινωνιών, υπό το φως των νέων επιστημονικών εξελίξεων, καθίστανται αναχρονιστικές και ελλιπείς, για να περιγράψουμε, να ερμηνεύσουμε και να κατανοήσουμε την πραγματικότητα. Διότι αυτό που λέμε «ύλη», δεν είναι παρά πύκνωση ενέργειας, ενώ η ίδια η ύλη συνεχώς αυτοοργανώνεται σε ανώτερες βαθμίδες που έχουν ιδιότητες ενεργειακές, δηλαδή προσιδιάζουν σε μια πνευματική, άυλη διάσταση του σύμπαντος αλλά και του πιο «οικείου» περιβάλλοντός μας.
19/9/2012
Δημήτρης Φασόλης
http://www.amesoslogoskaidrasi2.blogspot.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου