Σαν σήμερα, 15 Αυγούστου, δόθηκε το 1940 η αφορμή για να ξεκινήσει ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος και για την Ελλάδα, μετά τον τορπιλισμό της «Έλλης» από ιταλικό υποβρύχιο στο λιμάνι της Τήνου. Οι άνθρωποι που παραυρέθηκαν τότε στον καθιερωμένο εορτασμό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου έγιναν μάρτυρες μιας απρόκλητης επίθεσης των Ιταλών. Στις 15 Αυγούστου 1940 λοιπόν και ώρα 8.30 περίπου το πρωί, ιταλικό υποβρύχιο πλησίασε το θαλάσσιο χώρο κοντά στο λιμάνι του νησιού και εξαπέλυσε τρεις τορπίλες κατά του καταδρομικού «Έλλη», εκ των οποίων η μια βρήκε το στόχο της. Οι άλλες δύο τορπίλες που είχαν σαν στόχο τα επιβατηγά πλοία που ήταν σταθμευμένα στο λιμάνι της Τήνου αστόχησαν και εξερράγησαν στην προκυμαία χωρίς να προκαλέσουν περαιτέρω θύματα. Ωστόσο, η έκρηξη που προκλήθηκε στο μηχανοστάσιο της Έλλης είχε ως αποτέλεσμα 9 νεκρούς και 24 τραυματίες.
Το αιφνίδιο πλήγμα που υπέστη το ελληνικό καταδρομικό δεν βρήκε το πλήρωμά του απροετοίμαστο. Σύντονισμένες προσπάθειες ανελήφθησαν από τον κυβερνήτη του πλοίου, Χατζόπουλο, ώστε τουλάχιστον να σωθεί το πλοίο προσαράζοντας στα αβαθή του λιμανιού, κάτι όμως που δεν κατέστη δυνατό γιατί τα συστήματα του πλοίου είχαν νεκρώσει μετά τη διακοπή της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος.
Επιπροσθέτως, το επιβατηγό «Έσπερος» που ανέλαβε τη ρυμούλκηση δεν είχε τη δυνατότητα να ρυμουλκήσει το καταδρομικό, τη στιγμή μάλιστα που το σπάσιμο της αλυσίδας της άγκυράς του δεν ήταν εφικτό για διάφορους λόγους. Αποδείχτηκε, επίσης, πέρα από κάθε αμφιβολία, ότι ο τορπιλισμός της «Ελλης» ήταν έργο Ιταλών, κάτι όμως που αποσιωπήθηκε για λόγους πολιτικής μέχρι την έναρξη του πολέμου τον Οκτώβριο του 1940. Τότε ήταν που επίσημα και τεκμηριωμένα δόθηκαν στη δημοσιότητα τα στοιχεία που είχαν συλλεγεί από την αλίευση και την ποικιλότροπη εξέταση των υπολειμμάτων της δεύτερης και της τρίτης τορπίλης που αστόχησαν.
Ας αναφέρουμε όμως επιγραμματικά και την κατάσταση που επικρατούσε εκείνη την περίοδο στην Ευρώπη, η οποία βρισκόταν στη δίνη ενός ακόμα παγκοσμίου πολέμου. Η Γερμανία είχε ήδη εισβάλλει στην Πολωνία ενώ μιλάμε για την περίοδο κατά την οποία οι δυνάμεις του Χίτλερ έμοιαζαν ανίκητες. Η Ελλάδα βρισκόταν κάτω από τη δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά και ανέμενε με αγωνία τις εξελίξεις του πολέμου. Στο εσωτερικό της χώρας κυριαρχούσε ένα βαρύ κλίμα τρομοκρατίας και ανελευθερίας που μαζί με την φτώχεια που μάστιζε τη μεσαία τάξη, έπνιγε τους ανθρώπους. Την ίδια στιγμή, η Ιταλία έδειχνε κάθε μέρα να αντιμετωπίζει την Ελλάδα σαν τον άμεσο περιφερειακό εχθρό της. Πριν τον τορπιλισμό της Έλλης, είχαν προηγηθεί και άλλες μικρότερες προκλήσεις στις οποίες η ελληνική κυβέρνηση προσπάθησε να μην δώσει σημασία.
Την επαύριο του τορπιλισμού της «Έλλης» δεν εξερράγη ελληνο-ιταλικός πόλεμος πάρα την περαιτέρω κλιμάκωση των ιταλικών προκλήσεων. Η χώρα ολοκλήρωσε απλώς τις τελευταίες της προετοιμασίες για τον μεγάλο αγώνα που ακολουθούσε. Η ηθική όμως προετοιμασία είχε, εν πολλοίς, ολοκληρωθεί λόγω του τορπιλισμού της «Ελλης».
Ο τότε πρέσβης της Ιταλίας στην Αθήνα, κόμης Εμμανουέλε Γκράτσι, στα απομνημονεύματά του αλλά και σε ενυπόγραφο άρθρο του που δημοσίευσε η ιταλική εφημερίδα «Τζιορνάλε ντελ Ματτίνο» (στο φύλλο της 19ης Αυγούστου 1945) αποκαλύπτει ότι αν και η Ιταλία ουδέποτε ομολόγησε επίσημα την άνανδρη και «πειρατική» εκείνη πράξη υποβρυχίου της, εν τούτοις το υποβρύχιο ήταν ιταλικό που διατάχθηκε να κινηθεί επί τούτου από την ιταλική βάση υποβρυχίων Λέρου κατά διαταγή του Γενικού Διοικητή Δωδεκανήσου Ντε Βέκι, που ήταν μέλος της φασιστικής τριανδρίας, που γνώριζε ότι εθιμικά στην Τήνο την ημέρα αυτή θα υφίστατο ελληνικό πολεμικό πλοίο. Έτσι απέπλευσε το υποβρύχιο στο οποίο μετά και από μια αεροπορική αναγνώριση δόθηκε η εντολή του τορπιλισμού. Βέβαια ο Ντε Βέκι ενήργησε κατ' εντολή του ίδιου του Μπενίτο Μουσολίνι.
Από το 1945, ανήμερα της βύθισής του, τελείται σχετική δέηση μνήμης, με ρίψεις στεφάνων πάνω από τον υγρό τάφο του. Σήμερα διατηρείται ως μοναδικό κειμήλιο του πλοίου μικρό πυροβόλο επιφανείας δίπλα από το μνημείο ηρώων του «Έλλη» στον εσωτερικό λιμενοβραχίονα της Τήνου και στο σημείο που εξερράγη η πρώτη τορπίλη του Ιταλικού υποβρυχίου, καθώς επίσης και τμήματα της τορπίλης σε ειδικό υπόγειο εκθεσιακό χώρο του Ναού της Παναγίας της Τήνου.
Το 1950 στο πλαίσιο των πολεμικών επανορθώσεων και σε αντικατάσταση αυτού η Ιταλία παραχώρησε στην Ελλάδα το καταδρομικό Eugenio Di Savoia το οποίο μετονομάστηκε σε Έλλη τον Ιούνιο του 1951 όταν και ύψωσε την ελληνική σημαία.
Το έτος 1985 Έλληνες δύτες ανακάλυψαν στο βυθό της Τήνου τα απομεινάρια της ιταλικής τορπίλης που βύθισε την Έλλη. Το εύρημα εκτίθεται στο Ναυτικό Μουσείο Πειραιώς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου