Ένα αποφασιστικό βήμα για να αναπτυχθεί και στη χώρα μας ο καταδυτικός τουρισμός γίνεται στο πανέμορφο νησί των Σποράδων
Της Δήμητρας Τριανταφύλλου | dtriantafillou@neaselida.news
H πρώτη χώρα πανευρωπαϊκά που αποκτά υποβρύχιο αρχαιολογικό μουσείο γίνεται η Ελλάδα, αξιοποιώντας ένα μοναδικό στον κόσμο αξιοθέατο, το ναυάγιο της Περιστέρας. Την ίδια στιγμή, η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων γράφει τη δική της ιστορία, μια και αλλάζει μια συντηρητική στάση ετών και δίνει το «πράσινο φως» για να αναπτυχθεί ο χρυσοφόρος καταδυτικός τουρισμός. Οι ανοιχτές στο κοινό πιλοτικές καταδύσεις έχουν ήδη ξεκινήσει, ενώ σε πλήρη λειτουργία το καταδυτικό πάρκο-υποβρύχιο μουσείο υπό την επίβλεψη του υπουργείου Πολιτισμού θα είναι έτοιμο το καλοκαίρι του 2021.
Η «Νέα Σελίδα» βρέθηκε στην παρουσίαση του εγχειρήματος και της προόδου που έχει γίνει έως τώρα και μεταφέρει το αισιόδοξο κλίμα.
Βασικός στόχος της διημερίδας «Το Blue Med στην Αλόννησο για την ενάλια πολιτιστική κληρονομιά και τον σχεδιασμό για τη διαχείρισή της», που διοργάνωσαν η Περιφέρεια Θεσσαλίας και η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού, ήταν να αναδειχθούν οι τρόποι απόδοσης του ενάλιου πλούτου στη σημερινή εποχή, όπου ο τουρισμός αλλάζει διαρκώς πίστες. Έτσι, στο πλαίσιο του διακρατικού προγράμματος MED 2014-2020 ανταλλάσσεται πολύτιμη τεχνογνωσία ανάμεσα στις πέντε χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα (Ελλάδα, Ιταλία, Κροατία, Κύπρος, Ισπανία).
Τον περασμένο Οκτώβριο καθαρίστηκε από πλαστικά και λοιπές βρωμιές το ναυάγιο της Περιστέρας στην Αλόννησο, επικαιροποιήθηκαν τα όρια του ναυαγίου, ενώ συλλέχθηκαν και τα ψηφιακά πλάνα που θα προβάλλονται στο Κέντρο Επισκεπτών, το οποίο δημιουργείται στο παλιό σχολείο στη Χώρα του νησιού και θα λειτουργεί από το φετινό καλοκαίρι. Με αυτό τον τρόπο όσοι δεν μπορούν να καταδυθούν στο ναυάγιο θα κάνουν μια εικονική βόλτα εντός του μέσα από προηγμένα εργαλεία επαυξημένης πραγματικότητας.
Το περασμένο Σαββατοκύριακο, για πρώτη φορά ιδιώτες αυτοδύτες (οι δύτες που θα επισκέπτονται την Περιστέρα πρέπει να έχουν μια βασική γνώση scuba diving) καταδύθηκαν στο ναυάγιο σε ένα πειραματικό στάδιο. Τα δύο επόμενα καλοκαίρια θα οργανωθούν και άλλες τέτοιες δράσεις. Ο στόχος είναι τέσσερα ναυάγια στην ευρύτερη περιοχή της Αλόννησου, χρονολογούμενα από τους κλασικούς έως τους βυζαντινούς χρόνους, να μετατραπούν σε υποθαλάσσια μουσεία. Εκτός από την Περιστέρα, τα άλλα τρία είναι ο Κίκυνθος, ο Τηλέγραφος και ο Γλάρος.
Το παραπάνω έργο έχει ενταχθεί στο «ΠΕΠ Θεσσαλίας / ΕΣΠΑ 2014-2020» με προϋπολογισμό 4 εκατ. ευρώ. Οι μελέτες που έχουν ήδη υποβληθεί και αναμένεται να εγκριθούν τον προσεχή Ιούνιο εντάσσονται στο έργο «Υποβρύχια Μουσεία & Καταδυτικά Πάρκα στις Βόρειες Σποράδες & τον Παγασητικό Κόλπο».
Η ταυτότητα του ναυαγίου της Περιστέρας
«Πρωταγωνιστής» στο ναυάγιο, που βρίσκεται στα 24 με 33 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του νερού και αποκαλύφθηκε πριν από 37 χρόνια στον βυθό της μικρής νησίδας της Περιστέρας, είναι ένα εντυπωσιακό εμπορικό πλοίο, πολύ μεγαλύτερο απ’ όσα έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα, ένα αθηναϊκό πλοίο που μετέφερε 4.000 αμφορείς προτού ναυαγήσει στα νερά των Σποράδων μεταξύ 425 και 415 π.Χ. Στα αμπάρια του μετέφερε εμπόρευμα κρασιού. Το μήκος του ήταν τουλάχιστον 25 μέτρα και ζύγιζε 126 τόνους.
Η κατάσταση διατήρησης του ναυαγίου και η απαράμιλλη ομορφιά του βυθού της περιοχής, που βρίσκεται μέσα στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Βορείων Σποράδων, του δίνουν δίκαια τον τίτλο ενός σπουδαίου αξιοθέατου. Η εξερεύνησή και η καταγραφή του πλούτου του ξεκίνησαν από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων το καλοκαίρι του 1992. Στην αρχή έγινε μια πλήρης φωτογραφική τεκμηρίωση και τοπογραφική αποτύπωση της κατάστασης του ναυαγίου. Στη συνέχεια το ναυάγιο διαιρέθηκε με κάναβο σε 72 τετράγωνα, το καθένα διαστάσεων 2×2 μ. Από τα 248 τ.μ. του ναυαγίου η έρευνα ανέσκαψε μόνο 40 τ.μ.
Επιφανειακά μετρήθηκαν 1.000 αμφορείς, ενώ μετά την αφαίρεση της επιφανειακής στρώσης των αμφορέων ακολούθησαν και δεύτερη και τρίτη στρώση. Στο τελευταίο στρώμα βρέθηκε μεγάλη ποσότητα μελαμβαφούς κεραμικής, όπως επιτραπέζια πινάκια, αγγεία πόσεως οίνου και πολλά θραύσματα αγγείων καθημερινής χρήσης.
Οι αφηγήσεις των «μαγεμένων» που έχουν δει το ναυάγιο από κοντά
« Ήταν 1978 κι εγώ ήμουν 12 ετών όταν ο πατέρας μου ανακάλυψε το ναυάγιο. Βουτούσε συχνά στον βυθό του νησιού κι έτσι τυχαία το βρήκε», περιγράφει στη «Νέα Σελίδα» με ενθουσιασμό, νοσταλγία και συγκίνηση ο Δημήτρης Μαυρίκης, ο γιος του ανθρώπου που αντίκρισε πρώτος το μαγευτικό ναυάγιο: «Στα 14 μου βούτηξα κι εγώ. Οταν το είδα, τρελάθηκα, δεν ήξερα τι γινόταν. Τότε, το 1982, αρχίσαμε με τον πατέρα μου να βγάζουμε τις πρώτες φωτογραφίες. Με τα πειστήρια στο χέρι το υποδείξαμε στην Εφορεία. Εγώ παρίστανα τον λιλιπούτειο αρχαιολόγο. Σκεφτείτε ότι στην Εφορεία μάς είπαν τότε ότι πανελλαδικά είναι δηλωμένα 1.000 ναυάγια, αλλά κανένα δεν είναι σαν της Περιστέρας. Από τότε το ναυάγιο μου έγινε εμμονή.
Η ζωή μου και η ζωή του πατέρα μου έγιναν βίοι παράλληλοι με το ναυάγιο». Ο κ. Μαυρίκης θυμάται ότι ο άκρατος ενθουσιασμός γρήγορα μετατράπηκε σε απογοήτευση, αφού για μια δεκαετία μετά την καταγραφή του δεν κουνήθηκε φύλλο, ενώ το ίδιο συνέβη και μετά το «πάγωμα» των πρώτων ερευνών που διήρκεσαν από το 1992 έως το 1995: «Το 1992 πολλοί Αλοννησιώτες πίστεψαν ότι θα άνοιγε στο κοινό το ναυάγιο. Οι ντόπιοι πήραν μεγάλα δάνεια και έφτιαξαν ξενοδοχεία πιστεύοντας ότι η τουριστική περίοδος θα γίνει οκτάμηνη. Ήμασταν ακόμα στην εποχή της ευφορίας. Αυτοί οι άνθρωποι καταστράφηκαν».
Τώρα, πάντως, ο κ. Μαυρίκης δηλώνει πιο αισιόδοξος παρά ποτέ: «Δεν πίστευα στ’ αυτιά μου όταν άκουσα στην ημερίδα την κυρία Παρή Καλαμαρά, τωρινή διευθύντρια της Εφορείας, να λέει ξεκάθαρα ότι το ναυάγιο θα ανοίξει. Οι προηγούμενοι ήταν πάντα κάθετοι».
Τη δική της ειδική βαρύτητα έχει και η αφήγηση της πρώην διευθύντριας Εφορείας Ενάλιων Αρχαιοτήτων Ελπίδας Χατζηδάκη. Οπως λέει: «Ενα όραμα που είχα πριν από 25 χρόνια γίνεται πραγματικότητα. Όταν ανέλαβα την Εφορεία ερευνώντας τα αρχεία έπεσα πάνω στο ναυάγιο. Λίγους μήνες μετά μια ομάδα αυτοδυτών της Εφορείας βουτήξαμε και είδαμε αυτό το εντυπωσιακό θέαμα.
Δεν μπορώ να περιγράψω αυτό που αντίκρισα. Αισθάνθηκα γαλήνη αλλά και θαυμασμό για τον αρχαίο μας πολιτισμό. Ήταν η πρώτη έρευνα τέτοιου είδους που γινόταν ποτέ στην Ελλάδα. Κάποια στιγμή έφτασα και στο συμπέρασμα ότι το πλοίο είχε μάλλον πιάσει φωτιά, μια και όταν έπιασα μερικά πινάκια στα χέρια μου, αυτά άφησαν μουτζούρα, καπνιά».
Ένα άκρως σημαντικό στοιχείο, πάντως, σύμφωνα με την κυρία Χατζηδάκη, είναι ότι το ναυάγιο ανέτρεψε την έως τότε επικρατούσα θεωρία ότι τα αρχαιότερα ναυάγια στον κόσμο ήταν αυτά της ρωμαϊκής εποχής, μια και αυτό της Περιστέρας πηγαίνει πίσω στην κλασική εποχή – κι εδώ έγκειται η παγκόσμια μοναδικότητά του.
Σύμφωνα με την καταδύομενη αρχαιολόγο στην Εφορεία Δέσποινα Κουτσούμπα -από τους στυλοβάτες κι εμπνευστές της προσπάθειας ανοίγματος του ναυαγίου στο ευρύ κοινό-, σημαντικό είναι να μην μεταφερθεί το ναυάγιο ολόκληρο ή μικρό μέρος του, όπως συνηθίζεται σε ανάλογες περιπτώσεις, σε ένα στατικό μουσείο, αλλά να παραμείνει «ζωντανό» στη φυσική του τοποθεσία. «Αν έχεις μερικούς αμφορείς από το ναυάγιο σε ένα μουσείο και τους περισσότερους σε μια αποθήκη, στην ουσία έχεις μια από τα ίδια. Αν έχεις όμως 4.000 αμφορείς στον βυθό, τότε έχεις ένα ολοκληρωμένο μνημείο», τονίζει η ίδια.
Τα τουριστικά οφέλη για τις Σποράδες
Η μεγάλη ελπίδα γύρω από αυτό το εγχείρημα αποτυπώθηκε και στα λεγόμενα του δημάρχου του νησιού Πέτρου Βαφίνη, ο οποίος δήλωσε: « Η Αλόννησος μπαίνει στον παγκόσμιο χάρτη και μαζί της συμπαρασύρει και την υπόλοιπη Ελλάδα προς την ανάπτυξη του καταδυτικού τουρισμού. Στην ουσία αυτό που βλέπουμε είναι ένα πιλότος εθνικής ανάπτυξης για περιοχές με εποχική οικονομία».
«Τα υποβρύχια μουσεία προσελκύουν τουρίστες υψηλού εισοδηματικού επιπέδου» μάς είπε με την σειρά του ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας Κώστας Αγοραστός ο οποίος έχει παρακολουθήσει και «κυνηγήσει» το έργο από την αρχή τού και πρόσθεσε: «Έχουμε ξεσκαλώσει πια από την γραφειοκρατία και την κακονομία που στη χώρα μας δημιουργεί τεράστια προβλήματα. Το έργο θα αποδοθεί σύντομα».
Διαφωτιστικά, τέλος, ήταν κι όσα είχε να πει για τον καταδυτικό τουρισμό κι ο Άγγελος Μαγκλής, ιδρυτής της «Ατλαντίς Συμβουλευτική» – υπεύθυνη για την κατάρτιση των μελετών του σχεδιαζόμενου πάρκου. «Ο ενάλιος πλούτος μας είναι τεράστιος, όμως αν επισκεφτείτε μια οποιαδήποτε περιφέρεια στη χώρα και ρωτήσετε τους υπεύθυνους να σας πουν τι ενάλιο πλούτο διαθέτουν μάλλον δεν θα έχουν καθόλου ιδέα. Η τουριστική αξιοποίηση της ενάλιας κληρονομιάς έχει το θετικό ότι απαιτεί μικρές επενδύσεις, δεν στηρίζεται σε ξένα κεφάλαια και μπορεί να υπολογιστεί με οικονομικούς όρους».
Κώστας Στρατής, υφυπουργός Πολιτισμού:
Η Ελλάδα πρωτοπόρα στην Ευρώπη
Στην πραγματικότητα, μόνο η Αμερική και η Αγγλία έχουν «προϋπηρεσία» στην αξιοποίηση των ναυαγίων. Στην Ευρώπη όλοι πηγαίνουν ακόμη ψηλαφιστά σε αυτό τον τομέα. Πάντως, ο υφυπουργός Πολιτισμού, Κώστας Στρατής, κατά τη διάρκεια της διημερίδας τόνισε ότι στόχος είναι στο άμεσο μέλλον να προστεθούν άλλα 4 επισκέψιμα ναυάγια σε αυτή την περιοχή. Πρόκειται για τον Άγιο Πέτρο, τον Τσέλιο, τα Σκάντζουρα και τη Φαγκρού, που μαζί με την Περιστέρα, τον Κίκυνθο, τον Τηλέγραφο, και τον Γλάρο θα δημιουργήσουν ένα πλήρες τουριστικό πακέτο με 8 επισκέψιμα ναυάγια.
Σύμφωνα με τον υφυπουργό, άμεσα θα υπογραφεί μια ΚΥΑ για να ξεκινήσει η επίσημη διαδικασία αξιοποίησής τους. «Η χώρα μπαίνει με πρωταγωνιστικό ρόλο στην Ευρώπη σε ένα ζήτημα για το οποίο δεν υπάρχει διεθνής εμπειρία», είπε ο ίδιος χαρακτηριστικά.
Η επίβλεψη των τουριστών στον βυθό είναι ένα σημαντικό ζήτημα. Άλλωστε, όπως όλοι παραδέχτηκαν κατά τη διάρκεια της διημερίδας, η απαγόρευση της επισκεψιμότητας στην Περιστέρα έχει οδηγήσει σε αρκετές περιπτώσεις στη σύληση του ναυαγίου. Μάλιστα, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, αυτό συνέβαινε μέχρι και πρόσφατα, ενώ ήδη αμφορείς λείπουν από το ναυάγιο.
*Δημοσιεύτηκε στο φύλλο 97 της Κυριακάτικης εφημερίδας ‘Νέα Σελίδα’ την Κυριακή 14.04.2019
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου