ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ: AΝΘΡΑΚΕΣ Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ

Του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΠΙΚΑ*

Η καπιταλιστική κρίση που πλήττει την χώρα μας την έχει υπαγάγει σε καθεστώς αποικίας χρέους. Το μνημονιακό πρόγραμμα που τηρείται με ευλάβεια από την τρόικα εσωτερικού έχει ερημοποιήσει την χώρα μετά από 7 χρόνια σωρευτικής ύφεσης και έχει εκτινάξει την επίσημη ανεργία στα επίπεδα του 30%. Στα πλαίσια αυτά έχει ξεκινήσει μια συζήτηση σχετικά με την διαδικασία παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας. Πολλοί ακόμα και μέσα στην Αριστερά προκρίνουν ως λύση το μοντέλο της «κοινωνικής οικονομίας» , η οποία σύμφωνα με τον ορισμό της βρίσκεται μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. Παρουσιάζεται μάλιστα σαν η «φιλοσοφική λίθος» που θα μετατρέψει τα ερείπια που αφήνει ο καπιταλισμός σε επίγειο παράδεισο.

Επειδή όμως ο δρόμος προς την κόλαση είναι φτιαγμένος με τις αγαθότερες των προθέσεων ας δούμε τι προτείνει η «κοινωνική οικονομία» σε βασικά ζητήματα της πολιτικής οικονομίας.

ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Η παραγωγική μονάδα της κοινωνικής οικονομίας είναι ένα νομικό πρόσωπο με ανοιχτό συνεταιριστικό σύστημα συμμετοχής των μελών του οποίου οι κοινωνικοί σκοποί υπερτερούν των κερδοσκοπικών.

Από την στιγμή όμως που πρόκειται για μια ιδιωτική πλεονασματική επιχείρηση, ο μοναδικός παράγοντας που θα περιορίζει το κέρδος της είναι η δέσμευση της σε έναν κοινωνικό σκοπό, κάτι που θα προβάλλει και με όρους μάρκετινγκ όπως άλλωστε και πολλοί πολυεθνικοί όμιλοι.

Ο ανοιχτός συνεταιριστικός χαρακτήρας της από το όραμα της δημοκρατίας στην παραγωγή μπορεί να μετατραπεί σε εφιάλτη καταναγκαστικής εργασίας στην οποία θα υποβάλλονται εργαζόμενοι. Έτσι είναι πιθανό οι εργαζόμενοι να «βαφτίζονται» μέλη του συνεταιρισμού και να μοιράζονται τα ούτως ή άλλως πενιχρά κέρδη αφού η «κοινωνική επιχείρηση» θα λειτουργεί στα πλαίσια της ανταγωνιστικής ελεύθερης οικονομίας. Ακόμα η δυνατότητα τους να προσλαμβάνουν εργαζόμενους με σχέση εξαρτημένης εργασίας και ευνοϊκές νομοθετικές ρυθμίσεις θα δημιουργεί την διάκριση μεταξύ μελών και απλών εργαζομένων σε αυτές.

ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΔΙΑΝΟΜΗΣ

Οι κοινωνικές αυτές επιχειρήσεις όπως και οι μεμονωμένοι παραγωγοί θα διανέμουν απευθείας τα προϊόντα τους στον τελικό καταναλωτή είτε με την δημιουργία αγοράς «χωρίς μεσάζοντες» είτε εκμεταλλευόμενοι την τεχνολογία (διαδίκτυο κτλ ) . Το πλεονέκτημα όμως των λεγόμενων μεσαζόντων, των χονδρέμπορων δηλαδή που σημειωτέον πλήττονται ιδιαίτερα από την κρίση, σε σχέση με κάποιον που διανέμει μόνο το δικό του προϊόν, είναι ότι συλλέγουν, αποθηκεύουν και διανέμουν διάφορα προϊόντα από όλα τα μέρη της χώρας επιτυγχάνοντας οικονομίες κλίμακας. Στην καλύτερη των περιπτώσεων το κόστος για τον τελικό καταναλωτή θα παραμένει το ίδιο .Δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι η τάση στον κλάδο είναι η συγκέντρωση της δραστηριότητας σε μεγάλες επιχειρήσεις.

Επιπλέον κάτι το οποίο θα πρέπει να διευκρινιστεί είναι πώς στην εποχή των μονοπωλίων και των βιομηχανικών δικαιωμάτων οι κοινωνικές επιχειρήσεις θα συναλλάσσονται μόνο με άλλες ιδίου χαρακτήρα και μάλιστα με την παροχή δίκαιων τιμών όπως λένε ότι είναι και ο σκοπός τους.

ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΗΣ ΣΩΣΤΗΣ ΤΙΜΗΣ

Ένα προϊόν ανεξαρτήτως του τρόπου παραγωγής του, από την στιγμή που εισέρχεται στον μηχανισμό της αγοράς μετατρέπεται σε εμπόρευμα με την τιμή του να καθορίζεται από την προσφορά και την ζήτηση. Αλήθεια ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός για το προϊόν του οποίου η ζήτηση είναι υψηλότερη της προσφοράς, πώς θα αποφύγει τον πειρασμό να το διαθέσει σε αυτούς που δίνουν την υψηλότερη τιμή; Όταν μάλιστα θα πρέπει να καλυφθούν οι ανάγκες ακόμα και επενδύσεων προκειμένου να παραμείνει ανταγωνιστικός σε ένα καπιταλιστικό περιβάλλον;

ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΑΝΑΔΙΑΝΟΜΗΣ ΤΟΥ ΠΛΟΥΤΟΥ

Το τελευταίο διάστημα έχουν ξεφυτρώσει σαν μανιτάρια οι λέσχες αλληλεγγύης, τα κοινωνικά ιατρεία, φαρμακεία και παντοπωλεία. Όλες αυτές οι πρωτοβουλίες έρχονται να υποκαταστήσουν το κράτος που με τις ευλογίες της τρόικα πρόθυμα αποσύρεται από την διαδικασία αναδιανομής πλούτου μέσω των δημόσιων δαπανών, επενδύσεων και μεταβιβαστικών πληρωμών που πραγματοποιούσε.

Οι διάφοροι μη κυβερνητικοί οργανισμοί που ευελπιστούν να επιτελέσουν αυτό τον ρόλο έχουν περιορισμένες δυνατότητες και περιορισμένα διαθέσιμα κεφάλαια. Η λύση που εμμέσως πλην σαφώς προτείνεται είναι η λήψη επιχορηγήσεων και επιδοτήσεων από δημοτικούς, εθνικούς ή υπερ εθνικούς οργανισμούς ( βλέπε ΕΕ ). Αυτό δημιουργεί το παράδοξο να υπονομεύεται με κρατικό χρήμα η ποιότητα και ο δημόσιος χαρακτήρας διαφόρων κοινωνικών αγαθών καθώς η ευθύνη της άσκησης κοινωνικής πολιτικής μεταφέρεται σε ιδιωτικές επιχειρήσεις. Ας μην ξεχνάμε ότι κοινωνικά παντοπωλεία έχουν ιδρύσει ο δήμος Αθηναίων και η Μαρινόπουλος ΑΕ. Ακόμα, η εκκλησία με διάφορες ΜΚΟ συνεχίζει να επιτελεί το « θεάρεστο » έργο της έχοντας τεχνογνωσία αιώνων.

ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΕΝΝΟΙΕΣ ΑΣΥΜΒΙΒΑΣΤΕΣ

Στα πλαίσια της « κοινωνικής οικονομίας » οικονομικά ζητήματα ανάγονται σε ζητήματα ηθικής. Ο τρόπος οργάνωσης όμως της οικονομικής δραστηριότητας καθορίζει την κοινωνική ηθική και όχι το αντίστροφο. Έτσι μπορούμε ρομαντικά να πιστεύουμε ότι με βάση την ηθική μας θα πάρουμε τις σωστές και δίκαιες αποφάσεις αλλά η σκληρή πραγματικότητα του καπιταλισμού μας διαψεύδει . Το μοντέλο της «κοινωνικής οικονομίας» είναι αναποτελεσματικό, και περιοριζόμενο σε ευχολόγια στήνει ένα εξ αρχής σαθρό σύστημα που αδυνατεί να απαντήσει στα προβλήματα της χώρας και στις λαϊκές ανάγκες. Ο ρομαντισμός είναι εξαιρετικός ως κίνημα τέχνης και ως πρακτική στην καθημερινή μας ζωή, αλλά η οικονομική δραστηριότητα είναι κάτι πολύ κρίσιμο για να βασισθεί σε αυτόν. Εκτός και αν ο ρομαντισμός είναι για να μας χρυσώσουν το χάπι.

ΛΥΣΗ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ

Έτσι όσον αφορά την ανοικοδόμηση της ελληνικής οικονομίας, πρωταρχικοί στόχοι του εργατικού λαϊκού κινήματος πρέπει να είναι η αποδέσμευση από την ευρωζώνη, η κατάργηση των μνημονίων και η διαγραφή του μεγαλύτερου, αν όχι όλου του χρέους της χώρας. Ο δημόσιος επανέλεγχος των φυσικών πόρων, των κρίσιμων τομέων της βιομηχανίας και του τραπεζικού συστήματος της χώρας που θα αποτελέσουν και τον πυλώνα της μελλοντικής της ανάπτυξης. Η επαναφορά των εργασιακών σχέσεων στο προ μνημονίου καθεστώς και οι ευνοϊκές ρυθμίσεις προς τα νοικοκυριά, τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τους αγρότες. Όλα αυτά μέρος ενός προγράμματος με ορίζοντα τον σοσιαλισμό. Η εφαρμογή τους προϋποθέτει μια ισχυρή αριστερή κυβέρνηση με στήριξη του λαϊκού παράγοντα. Κάτι που μόνο μια κυβέρνηση με κορμό το ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να καταφέρει!

*Ο Παναγιώτης Μπίκας είναι εργαζόμενος στον ιδιωτικό τομέα και μέλος της Π.Κ. Νέου Κόσμου.

Τετάρτη 5 Ιουνίου 2013.